De Nederlandse turner Yuri van Gelder werd vorige week tijdens de Olympische Spelen naar huis gestuurd omdat hij, tegen de regels in, alcohol had gedronken. Alcohol- en drugsmisbruik speelt zeker niet alleen onder enkele topsporters, een op de tien werknemers heeft een alcohol- of drugsprobleem. Dat blijkt uit onderzoek van het Trimbosinstituut. Wat doen bedrijven daarmee?
Shell Moerdijk stuurde vorig jaar tientallen werknemers van een aannemersbedrijf naar huis nadat ze tegen de lamp liepen bij een drugstest. In hun urine werden sporen aangetroffen van cannabis. Bedrijven die drugstests leveren, zoals Dutch Diagnostics, merken een stijgende vraag. Hun klanten variëren van gemeenten tot scholen en van bouwbedrijven tot defensie.
Werknemers getest
Veel bedrijven testen hun werknemers op alcohol. Staalproducent Tata Steel in IJmuiden doet dat al jaren. ‘We worden zeer geregeld aan de poort getest’, zegt medewerker Frank Versteeg. ‘Bij alle feestdagen, kermissen en soms ook zomaar moeten we blazen. Op zich heb ik daar geen problemen mee, want we werken met gevaarlijke installaties. Maar ik vind het wel vreemd dat Tata Steel strengere normen hanteert dan de Nederlandse wet. In Nederland mag je met één biertje op autorijden, maar als je bij Tata Steel aangehouden wordt en je hebt één biertje gedronken, moet je linea recta naar huis.’
Strafpunten
‘Bij ons controleren ze op alles, ook de verkeerspolitie op het terrein is heel streng’, vervolgt Versteeg. ‘Een keer was het lampje van mijn koplamp kapot en toen moest ik me een dag later speciaal melden om te laten zien dat het gemaakt was, anders zou ik een strafpunt krijgen. Voor te hard rijden en andere verkeersovertredingen op het terrein krijg je ook strafpunten en uiteindelijk kun je geschorst worden.’
‘Drugstests hebben we trouwens nog niet. Ik weet niet wat ik daarvan moet denken. Aan de ene kant denk ik: ik begrijp de wens van de werkgever om voor extra veiligheid te zorgen, aan de andere kant denk ik: het gaat allemaal best ver. Wat is de volgende stap?’
Verbranden
Op het gebied van drugstesten voor personeel verschillen de bedrijven enorm. Sommige bedrijven gaan zelfs zo ver dat ze ook drugsgebruik in privétijd uit den boze vinden. Uit een arrest van de Hoge Raad uit 2007 blijkt dat werkgevers het recht hebben werknemers te ontslaan om recreatief drugsgebruik, mits voldaan wordt aan enkele voorwaarden. De ondernemingsraad moet hebben ingestemd met het sanctiebeleid en de mogelijke straf moet contractueel zijn vastgelegd. Een werknemer van hotelketen Hyatt werd volgens de Hoge Raad terecht ontslagen nadat hij had gebruikt tijdens het stappen en therapie weigerde.
Het testen op alcohol en drugs is alleen toegestaan als de werkgever en de ondernemingsraad dit noodzakelijk vinden en als de maatregel in verhouding staat tot het risico. De risico’s moeten uit de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) blijken. De ondernemingsraad moet altijd met het testbeleid instemmen.
Reputatie
In 2015 haalde de Belgische middenstandsorganisatie Unizo het nieuws met het voorstel om een puntensysteem in te voeren waarmee werknemers ontslagen kunnen worden als ze drie keer dronken op hun werk verschijnen. Unizo zegt dat een op de drie bedrijven geconfronteerd wordt met problematisch alcoholgebruik en dat de werkgevers zich vaak machteloos voelen. Bij drugs gaat het om een op de vijf. De organisatie wil het mogelijk maken dat werkgevers hun medewerkers controleren op alcoholgebruik.
Verplichte blaastesten zijn zowel volgens de Belgische als volgens de Nederlandse wet niet toegestaan. Volgens Unizo zijn de gevolgen groot. ‘Als de werknemer door alcohol of drugs niet meer naar behoren functioneert, kan de veiligheid van de werknemer, zijn collega’s of klanten in het gedrang komen. Ook de sfeer op de werkvloer of de reputatie van het bedrijf kan eronder lijden.’ Daarom is het verstandig om alcoholbeleid te ontwikkelen waarin ook preventie opgenomen is.
Uit vliegende functie
De luchtvaart is een sector waar dat goed geregeld is. Bij KLM hebben ze een onafhankelijk vertrouwensteam waar onder andere zaken op het gebied van medicijn-, alcohol- en drugsgebruik gemeld kunnen worden. Bij een (vermeend) medicijn-, alcohol- en drugsprobleem wordt de medewerker door zijn leidinggevende geconfronteerd met zijn gedrag en wordt hij verwezen naar deskundige hulpverlening. Deze medewerkers worden tijdelijk uit hun vliegende functie ontheven en kunnen een grondfunctie krijgen.
De Stichting Anti Skid Groep (ASG) helpt vliegend personeel bij het oplossen van problematisch gebruik van medicijnen, alcohol en drugs. De Stichting is onafhankelijk en wordt ondersteund door het vertrouwensteam burgerluchtvaart, de vakverenigingen, de luchtvaartmaatschappijen en de overheid. Het team bestaat uit artsen en collega’s die op vrijwillige basis voor de stichting werken. KLM analyseert jaarlijks de cijfers en ook cases worden geanonimiseerd besproken.
De meeste bedrijven zijn lang niet zo ver. Momenteel heeft ongeveer 35 procent van de bedrijven een alcohol- en drugsbeleid.
Geef een antwoord