De proactieve or: in 4 stappen van droom naar daad

Voor de ondernemingsraad moet het geen droom blijven om professioneel en proactief te functioneren. Hoe kom je van idee tot daadwerkelijk proactief handelen? Een stappenplan in vier delen.

Door Tineke de Rijk

Professioneel én proactief zijn: voor veel or-leden een onhaalbaar ideaalbeeld. Omdat het ‘gewone’ medezeggenschapswerk alle energie vergt, of alleen grote ondernemingsraden dit kunnen realiseren. Maar in de praktijk kan iedere or zo functioneren.

Professioneel

Professioneel betekent dat de or zelf het ‘hoe’ kan bepalen: het kiezen van een dagelijks bestuur (DB) dat het or-werk organiseert, aanstuurt en, wellicht met steun van een ambtelijk secretaris, de taken onder de or-leden en/of -commissies verdeelt. In deze aanpak passen scholing, teamvorming en een op resultaat gerichte relatie met de bestuurder.

Proactief

‘Proactief’ betekent: vooruitlopen op wat komen gaat, een eigen mening vormen, niet afwachten waar de bestuurder mee komt. Een proactieve or heeft inzicht in het krachtenveld in de organisatie, onderhoudt relaties met de achterban en het management, vraagt alle vereiste informatie om het or-werk goed te kunnen doen op en bereidt zich inhoudelijk en strategisch voor op wat er komen gaat.

Zelf initiatief nemen

Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen ‘vaste’ agendapunten zoals Arbo, en het zelf initiatief nemen om een onderwerp uit te spitten en op de overlegagenda te plaatsen. Deskundigen inhuren, naar de achterban stappen en eigen scenario’s bij een reorganisatie ontwikkelen, passen bij deze werkwijze.

Overlegconvenant

Professioneel en proactief zijn kan ertoe leiden dat de bestuurder niet om de or heen kan. Er is inmiddels zelfs jurisprudentie die de bestuurder verplicht om door de or geformuleerde alternatieven serieus te nemen.

Een belangrijk argument is dat een adviesprocedure minder tijd in beslag zal nemen dan wanneer deze conform de WOR pas na een voorgenomen besluit start. De WOR biedt de mogelijkheid om een overlegconvenant conform WOR art. 32.2 af te spreken, algemeen of per thema. Zo ontstaat er een formeel kader waarbij partijen juridisch juist handelen en de or echt proactief kan functioneren.

Stappenplan: naar een proactieve ondernemingsraad

 

Stap 1: De or op één lijn

Ieder or-lid ziet het waarschijnlijk als positief om op een professionele en proactieve wijze de medezeggenschap vorm te geven. Maar begrijpt eenieder echt wat hieronder verstaan wordt? En wat de consequenties voor het individueel functioneren zijn?

Echt proactief zijn vergt van ‘gewone’ or-leden een bepaalde houding en gedrag. Als het niet helder is wat van hen verwacht wordt, dan blijft men doen wat men altijd al deed. En er moet tijd beschikbaar zijn, en faciliteiten.

Wat als het een deel van de or-leden, ook door hun achtergrond en kennisniveau, wel lukt om proactief te zijn en een ander deel niet? Dan dreigt het gevaar dat mensen afhaken.

Maar wat is er mis met een or-lid dat ‘gewoon’ zijn werk doet? Professioneel willen zijn betekent in principe, dat het DB een sturende functie krijgt en de or als team met een taakverdeling en doelstellingen wil functioneren. Maar dat heb je niet zomaar georganiseerd.

De eerste stap is om samen beide begrippen uiteen te rafelen en helder te krijgen wat bij de eigen or-leden past. Realiteitszin is geboden.

Stap 2: Analyses maken

Een tweede stap is analyseren waarom de or meer professioneel zou willen werken, en wat proactief zijn echt inhoudt.

Hoe gaat het echt in de or? Is iedereen gemotiveerd en betrokken? Of wordt het werk maar door enkele mensen gedaan? Begrijpen alle or-leden wat er speelt? Is het bespreekbaar wat er onderling gebeurt? Past de or-structuur nog bij de organisatie?

Neemt de bestuurder de or serieus, zo nee: waarom niet? Weet de or deskundigheid te organiseren om tot een eigen mening te komen? Weet men echt wat er in de organisatie speelt, hoe deze er economisch voorstaat en wat er inhoudelijk de komende periode gaat gebeuren? Is er inzicht in het krachtenveld waarbinnen men functioneert?

Kortom: durft men echt te analyseren hoe het gaat, zowel in de or als met de organisatie en de verschillende machtsprocessen die daarbinnen spelen?

Stap 3: Durf

En durf vooral. Benut het artikel 24.2 overleg (tweemaal jaarlijks), nodig de toezichthouder uit in de eigen or-vergadering, weet wat er onder de collega’s leeft, ga te rade bij interne deskundigen, huur extern advies in. Het is allemaal niet verboden.

Stap 4: Maak het concreet

Check regelmatig of de mooie dromen ook uitkomen. En maak een werkdocument dat kan worden bijgesteld en naar een nieuwe or overgedragen kan worden.

Tineke de Rijk is trainer, adviseur en voordrachtscommissaris.

Dit is een samenvatting van een artikel dat eerder werd gepubliceerd in OR magazine.

Lees ook:

• Haal meer uit het artikel 24-overleg

Opleiding Proactieve or: kiezen voor meer invloed!

Met een proactieve aanpak bereik je je doelen. Volg de 1-daagse opleiding De proactieve or: kiezen voor meer invloed.