Veel chemische bedrijven nemen loopje met veiligheid

Negen van de tien chemische bedrijven in Nederland houden zich niet goed aan de veiligheidsregels. Daarbij gaat het om uiteenlopende overtredingen, van een gebrekkige brandbeveiliging tot achterstallig onderhoud met kans op het vrijkomen van giftige gassen. Het streven naar winst lijkt belangrijker te zijn dan de veiligheid, zeggen onderzoekers.

Dat blijkt uit de eerste uitkomsten van een onderzoek van de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit Amsterdam. Het onderzoek, waarover NRC bericht, wordt later dit jaar gepubliceerd.

Streven naar winst is motief voor regelovertreding

Criminologen van de beide universiteiten analyseerden gegevens van 494 ‘majeure risicobedrijven’ in de chemische sector. Daaronder vallen de grote chemische complexen van bijvoorbeeld Akzo Nobel en Shell, maar ook onbekende, kleinere ondernemingen. In de periode van 2006 tot 2017 begingen deze bedrijven in totaal ruim 7.300 overtredingen, wat neerkomt op gemiddeld 15 per bedrijf.

Notoire veelplegende bedrijven

Uit het onderzoek komt naar voren dat ‘notoire veelplegende’ bedrijven goed zijn voor een kwart van de overtredingen. Deze bedrijven worden echter niet veelvuldig gecontroleerd; volgens de onderzoekers vindt slechts één op de tien controles plaats bij deze veelplegers. In een tijdsbestek van tien jaar overtraden ze een reeks van regels. Het gaat daarbij onder meer om protocollen die niet op orde zijn en achterstallig onderhoud aan (verouderde) machines.

De criminologen stellen op basis van hun onderzoek dat negen van de tien chemische bedrijven zich niet aan de veiligheidsregels houden. Ongeveer 7% van de overtreders gaat stelselmatig in de fout en heeft in de afgelopen tien jaar in totaal meer dan veertig overtredingen begaan.

Streven naar winst en berekenend gedrag

Hoogleraar criminologie Arjan Blokland zegt tegen NRC dat bedrijven soms regels overtreden omdat die complex zijn of recent zijn veranderd. Maar bedrijven die jarenlang de regels overtreden kunnen zich volgens hem niet achter dat argument verschuilen. De onderzoekers zeggen te zien dat het streven naar winst en berekenend gedrag motieven zijn voor regelovertreding. Het risico voor de werknemers en de omgeving worden volgens hen daarbij op de koop toe genomen.

Eerst een waarschuwing

Bij een geconstateerde overtreding krijgen de bedrijven in de meeste gevallen eerst een waarschuwing. Bij dreigend gevaar kan een bedrijf worden stilgelegd, zoals volgens de Inspectie SZW onlangs gebeurde bij een Groningse fabrikant van onder meer lijmen en kitten. Werknemers liepen daar volgens de Inspectie ‘ernstig gevaar’ door blootstelling aan gevaarlijke stoffen.

Chemiebedrijven die werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen vallen onder het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo). Zij worden zeker een keer per jaar gecontroleerd. De Inspectie SZW heeft dit jaar extra budget gekregen om extra controles uit te voeren bij bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen.

Arboregels niet op orde

Onlangs bleek uit het onderzoek ‘Arbo in bedrijf’ van de Inspectie SZW dat een meerderheid van de bedrijven in Nederland de arboregels niet of onvoldoende naleeft. Een probleem is ook dat iets meer dan de helft van de bedrijven niet beschikt over de verplichte risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E). De Inspectie SZW kan een bedrijf direct beboeten als een RI&E ontbreekt. De boetebedragen zijn onlangs verhoogd.

Lees ook:

• Direct hogere boete bij ontbreken RI&E
• Naleving arboregels bij veel bedrijven niet op orde
• RI&E is geen garantie voor veilig werk