De bestuurder van een bedrijf in nood dringt aan op een snel en positief advies van de ondernemingsraad om bijna de helft van de medewerkers te kunnen ontslaan. Laat de or zich met de (incomplete) adviesaanvraag onder tijdsdruk zetten?
Door Hans van den Hurk
Deze or ontving een nogal paniekerige adviesvraag
Stel je GezondWerk voor. Dat is een kleine onderneming die diensten levert op het gebied van arbeidsdeskundigheid, ziekteverzuim en re-integratie. De adviseurs van GezondWerk gaan op aanvraag naar klanten en adviseren daar de HR-afdeling over bijvoorbeeld re-integratie van herstelde werknemers.
De omvang van het bedrijf is 55 medewerkers. Juist groot genoeg om een ondernemingsraad ingesteld te hebben. GezondWerk is onderdeel van een veel groter concern op het gebied van HR-dienstverlening. In dat moederconcern werken honderden mensen.
- Tip: Wees als ondernemingsraad goed voorbereid! Met de kennisbank OR in de praktijk heb je altijd toegang tot een schat aan tools, adviezen en artikelen. Probeer het een maand voor maar 10 euro.
Met klem positief advies gevraagd
Deze ondernemingsraad van GezondWerk ontving half april een nogal paniekerige adviesvraag van de directie. De omzet, zo stond daarin te lezen, was in de eerste drie maanden van dit jaar nog maar 10% van de omzet over het eerste kwartaal van 2019. Oorzaak: corona. Er kwamen geen nieuwe aanvragen en de al afgesproken bezoeken werden geannuleerd. Om een faillissement af te wenden was doortastend handelen nodig.
De directie vroeg advies over haar voorgenomen besluit om elf zzp-ers en uitzendkrachten en acht vaste medewerkers te ontslaan en de contracten van zes medewerkers in tijdelijke dienst niet te verlengen. In totaal 25 mensen, bijna de helft van het totale aantal medewerkers. Onder hen tien adviseurs.
De middelen ontbraken voor een hogere beëindigingsvergoeding dan de wettelijk verplichte transitievergoeding, De directie drong er met klem op aan dat de ondernemingsraad zeer spoedig een positief advies gaf. Uitstel van de noodzakelijke maatregelen zou nog heftiger gevolgen hebben.
Vervreemding over drastische ingrepen
De geschrokken or-leden belegden met spoed een video-conferentie. Ze stelden vast dat zij een aantal cruciale vragen hadden. Kon de directie de noodzaak van een dergelijke drastische ingreep financieel onderbouwen? Welke alternatieve bezuinigingsmaatregelen waren er onderzocht? Waarom geen beroep gedaan op de mogelijkheid dat de overheid een groot deel van de loonkosten overnam (via de regeling NOW)?
Versobering
De antwoorden die de or hierop kreeg, gaven hem een nog groter gevoel van vervreemding dan de oorspronkelijke adviesvraag. Inderdaad waren mogelijke alternatieven niet alleen onderzocht, deze zouden binnenkort al worden doorgevoerd. Zo zou de pensioenregeling worden versoberd, werd een aantal vestigingen gesloten, en zou een nieuw loonhuis worden ingevoerd.
De or zou uiteraard over die maatregelen worden geïnformeerd zodra ze werden doorgevoerd. Uit de meegestuurde Excelsheets bleek dat de onderneming in 2019 al met flink verlies te kampen had gehad. Er was geen overheidssubsidie voor de loonkosten gevraagd, omdat bij de toekenning daarvan gekeken werd naar het hele concern, en dat was financieel kerngezond.
Incomplete adviesvraag
De ondernemingsraad nam een medezeggenschapsadviseur in de arm. Deze was het met de or eens, dat voor het besluit om een ander pensioensysteem in te voeren instemming van de or nodig was. Hetzelfde gold voor het besluit om over te gaan tot een ander beloningsgebouw. Het besluit om een aantal vestigingen te sluiten kon als adviesplichtig worden beschouwd.
En bovendien, zei de adviseur: ‘Het is ondenkbaar dat je bijna de helft van de medewerkers ontslaat, zonder dat de structuur van de onderneming wijzigt. Dus er komt een reorganisatie, met alle gevolgen vandien voor de medewerkers. Dat is ook adviesplichtig. Jullie worden aan alle kanten voorbijgelopen. De adviesvraag die jullie wel hebben gekregen bevat slechts een klein deel van alle voorgenomen maatregelen. En waarom neemt de concerndirectie haar verantwoordelijkheid niet?’
Waarom geen beroep gedaan op de NOW-regeling?
Niet zeuren
Helaas is deze onderneming niet de enige die de coronacrisis gebruikt om structurele gebreken op kosten van de medewerkers te verhelpen, en daarbij de or onder tijdsdruk zet. De or heeft dan het gevoel dat hij kan kiezen tussen medeplichtig zijn aan nog ernstiger maatregelen, óf akkoord gaan met een rammelende adviesvraag .
Bovendien willen de meeste or’s in crisistijd niet formalistisch zijn. Ze willen niet zeuren over onvolkomenheden in de adviesvraag of miskenning van bevoegdheden. In plaats daarvan willen ze doorpakken, helpen om de onderneming door de crisis te loodsen. Dat is mooi, maar in gevallen als deze ten onrechte.
- Lees ook: Crisisbeleid toetsen in coronatijd
Wat is wijsheid?
Wat is, in deze en soortgelijke gevallen nu wijsheid voor de or? Enkele tips:
Wees soepel in de procedure, maar zorgvuldig op de inhoud
Zeker in crisistijd is het niet heel erg als de or, in strijd met artikel 25.4, een advies uitbrengt zonder dat over het voorgenomen besluit een overlegvergadering is gehouden. Het is ook geen groot probleem als de or vergadert zonder dat het vereiste quorum aanwezig is, in strijd met het eigen reglement.
Maar het is wèl van belang dat de or in alle belangrijke besluiten gekend wordt. Ook moet hij de gelegenheid krijgen om zijn opvattingen op de tafel van de bestuurder te leggen. En het is regelrecht fout om, onder druk van een bestuurder in paniek, akkoord te gaan met maatregelen waarvan de or de reikwijdte niet overziet, of niet overtuigd is van de noodzaak, of zelfs denkt dat het een onjuiste maatregel is.
Reageer snel, alert en to the point op de bestuurder
Het verwijt dat de or de vertragende factor is, klopt zelden. Toch is het goed om zelfs de schijn daarvan te vermijden. Ga dus niet wachten op de volgende geplande or-vergadering tot je op een adviesvraag reageert. Stel alleen die vragen aan de bestuurder waarvan de or denkt dat die van belang zijn voor de kleur van het advies.
Bepaal voor jezelf: wat is precies het probleem dat de bestuurder wil oplossen? Bestaat dat probleem echt? Deugt de oplossing van de bestuurder? Is de sociale paragraaf van voldoende niveau? Geef met behulp van antwoorden op deze vragen zorgvuldig, maar kernachtig het advies van de or.
Advies- of instemmingsrecht
Terug naar de situatie bij GezondWerk. De or liet de directie per omgaande weten dat hij kennelijk een adviesvraag had gekregen over slechts een beperkt deel van een adviesplichtig voorgenomen besluit. Hij verlangde een integrale opsomming van alle voorgenomen maatregelen, met daarbij aangegeven op welke manier de or zijn advies- of instemmingsrecht zou kunnen uitoefenen.
Verder wilde de or weten welke maatregelen door de coronacrisis kwamen, en welke hoe dan ook genomen zouden moeten worden. Dit om te voorkomen dat een tijdelijke malaise gekeerd zou worden met een structurele versobering van de arbeidsvoorwaarden.
Snel én inhoudelijk solide
En, meende de or, het concern was aanspreekbaar op het mede-bekostigen en faciliteren van een betere sociale paragraaf. De or beklemtoonde dat, zodra hij de verlangde informatie binnen had, hij binnen enkele dagen met een advies zou komen. Zo combineerde hij snelheid en soepelheid in de procesgang met inhoudelijke soliditeit.
Lees ook:
- Hoe moet een advies eruitzien?
- De regels en bijzonderheden van de adviesprocedure
- Or en corona: strategisch netwerken is nu cruciaal
- Leeft de ondernemer de WOR niet na? Wat de or kan doen
De cirkel van invloed: laat je bestuurder eens links liggen!
Voor een ondernemingsraad is het verstandig om te weten wie formeel of informeel aan de touwtjes trekt en waar bruikbare informatie te halen is. Met de opleiding Laat je bestuurder eens links liggen! op 7 juli 2020 vergroot je je invloed.
WOR, uitgave 2020De herziene uitgave van WOR, Wet op de ondernemingsraden editie 2020 is geheel up-to-date gemaakt.
Naast uitgebreide toelichtingen is ook de jurisprudentie bijgewerkt en zijn eerdere wijzigingen nader aangevuld op basis van ervaringen uit de praktijk.
Geef een reactie