Or’s in het ov: gezondheid voorop, in een financieel rampjaar

Mondkapjes, spatschermen, desinfectie, plexiglas schotten, gesloten bestuurscabines. Voor de gezondheid en veiligheid van medewerkers hebben organisaties in het stad- en streekvervoer het nodige uit de kast gehaald om zich aan de corona-crisis aan te passen. Uiteraard hadden ondernemingsraden daarbij een vinger in de pap.

Door Paul Peijnenburg, foto Rick Keus

OR/net sprak met or-leden Lesley van Gilst van de Rotterdamse Elektrische Tram (RET) en Remco Portier van de Haagsche Tramweg-Maatschappij (HTM).

‘Het openbaar vervoer,’ zegt Portier, ‘staat natuurlijk aardig in de belangstelling, zeker met de introductie van de mondkapjesplicht. Daarom hebben we allereerst gezorgd voor voldoende beschermingsmiddelen en de nodige aanpassingen in voertuigen en op locaties. Daarmee liepen we als HTM voorop.

Vanaf 1 juni hebben we de volledige dienstregeling weer ingevoerd zij het met een maximale voertuigbezetting van veertig procent. Dat kost ons veel geld. Samen met de andere vervoerders uit het stads- en streekvervoer voeren we constant overleg met de overheid over een tegemoetkoming. Uiteraard doen we dat in nauwe samenwerking met de koepel Openbaar Vervoer Nederland.’

• Tip: In de workshop De Dynamische RI&E tijdens de Or Workshopdag op donderdag 5 november leer je de RI&E te benaderen als een proces waarbij iedereen wordt betrokken, met een gunstig effect op de arbeidsomstandigheden.

Geen wapenstokken

Doordat er nog veel mensen thuis werken of simpelweg thuis blíjven vanwege de risico’s die aan corona verbonden zijn, wordt die veertig procent voorlopig niet gehaald. Maar het lijkt een kwestie van tijd voordat de vraag het aanbod zal overstijgen, met alle mogelijke irritatie bij reizigers van dien.

Hoe denkt Van Gilst zijn collega’s tegen mogelijke agressie te beschermen? ‘Daar denken we nog steeds over na. Volgens ons hebben de handhavers op dit moment de beschikking over voldoende middelen om hun werk veilig te kunnen doen. En dan hebben we het niet over wapenstokken. Dus de opdracht aan onze medewerkers is vooralsnog dat ze de-escalerend optreden.’

Toegerust met bodycams

‘We hebben alle medewerkers op metro’s en bussen uitgerust met desinfectiemiddelen en twee soorten mondkapjes. Een waarmee ze door het voertuig lopen, en een beschermingskap in het geval ze daadwerkelijk handhavend op moeten treden; iemand verbaliseren bijvoorbeeld of iemand uit het voertuig plaatsen.

Daarnaast hebben we ze toegerust met bodycams. Ook hiervan gaat vaak een preventieve werking uit. Wel is het zo dat wij in extreme situaties vaak de steun van de politie inroepen omdat we onze boa’s daar toch graag in willen beschermen.’

We vragen van het personeel wat veerkracht

Los van gezondheid en veiligheid van de medewerkers speelt ook de vraag wat de inkomstenderving voor gevolgen kan hebben voor de werkgelegenheid bij de vervoerders.

‘Financieel bestaan er voor dit jaar voor het personeel geen problemen,’ zegt Van Gilst. ‘Salarissen worden gewoon betaald en ook het vakantiegeld is uitgekeerd. Vooralsnog staan er geen grote bezuinigingen op de rol. Wel vragen we van het personeel wat veerkracht waar het gaat om aanpassingen in de werkwijze.’

• Lees ook: Medezeggenschap in coronatijd: dilemma’s en tegenstrijdigheden

Een financieel rampjaar

‘Het is best lastig om al naar het volgende jaar te kijken. Uiteraard voeren we hierover constructief overleg met de bestuurder. Niettemin kunnen we stellen dat 2020 een financieel rampjaar wordt. Als ondernemingsraad weeg je altijd de belangen af van zowel het personeel als het bedrijf.

Op dit moment geeft de or prioriteit aan veiligheid en gezondheid van medewerkers. Dat hebben we met de beschermingsmiddelen goed volbracht, denk ik. Daarna gaan we kijken we naar de financiële gezondheid van de organisatie en verwacht ik dat er een aantal lastige jaren aankomt.’

Thuiswerken

Uiteraard ging de aandacht van de ondernemingsraad de laatste maanden niet alleen uit naar het rijdende personeel. Iets dat zich met name bij de RET in de aandacht van de or mocht verheugen was het fenomeen thuiswerken. Van Gilst: ‘Bij ons op kantoor is een groot gedeelte nog steeds uitgestorven. Sommige afdelingen lossen elkaar af: de ene dag is de ene helft er, de andere dag de andere. Dat thuiswerken is verlengd tot 1 september.’

Aanpassing in de arbeidsomstandigheden

‘De organisatie moet nu nadenken over hoe we het daarna gaan doen. Als ondernemingsraad zijn wij van mening dat het hier gaat over een aanpassing in de arbeidsomstandigheden, waarop wij instemmingsrecht hebben. We wachten dus op een voorstel uit de organisatie over hoe we het werk na 1 september gaan inrichten. En als we het daar niet mee eens zijn komen we met een beter voorstel.’

Wat is momenteel het or-standpunt? Van Gilst: ‘Een groot deel van het personeel is weer volledig ingezet, staat op de tram, rijdt op de bus, begeeft zich tussen de passagiers, handhaaft. Wij vinden niet dat het kantoorpersoneel een uitzondering moet zijn, het thuiswerken kan wel wat afgeschaald worden. Bureaus uit elkaar schuiven, plexiglas schermen invoeren, dat moet op de kantoren echt wel kunnen.’

Aangepast overleg met de bestuurder

De or’s van zowel RET als HTM hebben intensief, zij het aangepast overleg gevoerd met de bestuurder. Portier: ‘Natuurlijk vermeden wij het om fysiek te vergaderen. Maar met beeldbellen zijn wij toch een heel eind gekomen. Sterker nog, alle geplande overleggen die we met de bestuurder moesten voeren, hebben we ook gevoerd. Ik kan niet anders zeggen dan dat die overleggen zonder uitzondering vruchtbaar verliepen. Als ondernemingsraad werden en worden wij direct betrokken bij alle plannen. En vooral onze adviezen ten aanzien van de bescherming van onze medewerkers zijn allemaal uitgevoerd.’

• Lees ook: Hoe de or goed kan samenwerken op afstand

Schakel tussen werkvloer en bond

Remco Portier is behalve lid van het dagelijks bestuur van de or ook kaderlid van CNV en namens die bond bedrijfscontactman en ombudsman voor HTM. In die rol vertegenwoordigt hij individuele medewerkers in de breedste zin. Op de vraag hoe zijn bond omgaat met de coronacrisis, antwoordt hij: ‘Er is goed en intensief overleg tussen de directie van HTM en de vakbonden. Bovendien heeft een aantal leden van de or zitting in de bedrijfsledengroep die als schakel functioneert tussen de werkvloer en de bond. Hierin worden over en weer onderwerpen aangevoerd. Corona staat hoog op de agenda. En uiteraard steunt het CNV hierin de or van HTM.’

Or en de controle op veiligheid

De Wet op de ondernemingsraden (WOR) dicht de ondernemingsraad bij het controleren, stimuleren of afdwingen van veiligheidsbeleid een belangrijke taak toe. Besluiten over arbeidsomstandigheden vallen onder het instemmingsrecht. In de diensttas van de ondernemingsraad zitten voldoende middelen om actief te kunnen bijdragen aan veilig werken.

Denk bijvoorbeeld aan artikel 18 van de WOR, of de inzet van een VGWM-commissie (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu). Na acute meldingen kun je als or bovendien aandringen op het invoeren van een systeem voor onmiddellijke verbetering van veiligheid.

• Lees ook: Crisismanagement voor de or: snelheid is nu belangrijk

Arbeidsomstandighedenwet (Arbo)

Werkgevers moeten zorgen voor zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden voor werknemers. Daarbij hoort het zorgdragen voor gezondheid en veiligheid van werknemers en het voeren van een ziekteverzuimbeleid, gericht op het voorkomen of beperken van ziekteverzuim.

In de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) is bepaald dat een werkgever over het arbeidsomstandighedenbeleid overleg moet plegen met haar werknemers. In dat kader heeft ook een ondernemingsraad specifieke medezeggenschapsrechten ten aanzien van het arbeidsomstandighedenbeleid in een onderneming.

Lees ook:

• Tijd voor de or om de balans op te maken
• Verpleegkundige adviesraden werden niet betrokken in corona-crisisteams
• Medezeggenschap in coronatijd: dilemma’s en tegenstrijdigheden
• Crisismanagement voor de or: snelheid is nu belangrijk