Vernieuwing bedrijven broodnodig

De coronacrisis begon medio maart 2020 als een gezondheidscrisis. Door het oplopend aantal besmettingen en ziekenhuisopnames moest Nederland in een lockdown. De kantoorwerknemer of leerling mocht niet meer naar bedrijf, kantoor of school. Sommige sectoren waren dicht, anderen halfdicht en enkele draaiden flinke overuren. Zoals de overheden, zorg en politie. De supermarkten, pakjesindustrie, tuincentra, bouwmarkten en internetverkoop haalden een recordomzet. Op de verhouding gezondheid en economie kwam veel spanning.

Omdat overheid en bedrijfsleven bang waren voor nieuwe recessie is in maart 2020 in sneltreinvaart ondersteuning voor bedrijven uit de grond gestampt. Een van die maatregelen is de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (NOW). We zitten nu in de derde versie; en weer zitten we in een (beperkte) lock down.

• Tip! Keynotesprekers Wim van Rooijen en Jan-Henk Bouman schudden je tijdens de digitale Landelijke Or-dagen verbaal wakker en geven je adaptieve vermogen een boost. Bekijk het programma van de Landelijke Or-dagen op 25 en 26 november, een digitaal event.

Toch geven het CBS en andere onderzoeksbureaus in de media aan aan dat door de NOW veel bedrijven niet failliet gingen. Reorganisaties werden uitgesteld. Maar wat als de staatsteun wordt afgebouwd? Krijgen we dan alsnog het faillissement van de 5000 bedrijven die overeind bleven, honderden anderen en vele zzp’ers?

Bedrijven met zombie-kenmerken

Tijdens de coronacrisis lazen we in de media over allerhande zwakheden van bedrijven en de economie. Bedrijven zitten verkeerd in elkaar, er zijn veel “zombie-kenmerken”. Zulk bedrijfsbeleid mag wettelijk wel maar deugt niet. Zoals de toenemende internationale afhankelijkheid van onze economie. De laatste dertig jaar is zoveel werk en dienstverlening uitbesteed, en naar het buitenland verplaatst, dat het een enorme zwakte is geworden. Goedkope spullen en onderdelen worden uit (bijvoorbeeld) China gehaald (Just in Time). Ook het snel winst maken met doorverkopen van (geïmporteerde) producten en diensten kon niet meer.

Een andere zwakte van onze economie haalt ook vaak de media. De vele flex-contracten en het platformwerk zijn uiterst kwetsbaar. Hoewel er ook steunmaatregelen zijn voor flexwerkers en zzp’ers zijn er duizenden weggestuurd. De grote flex-schil smolt als sneeuw voor de zon. Waar moeten die nu hun brood verdienen? In opleidingen is, ondanks de enorme groei van de economie de laatste jaren, nauwelijks geïnvesteerd. Toch klaagt het bedrijfsleven steen en been over het gebrek aan vakmensen.

Zombiebeleid

Bedrijven lijken alleen maar te werken met beleid op de korte termijn. Dat leidt tot continue reorganisaties en besparingsprogramma’s. Dit soort bedrijfsbeleid heeft meer last van de crisis. De bedrijven die zo het hoofd boven water proberen te houden worden ook wel ‘zombiebedrijven’ genoemd. Verder komen de ziekmakende kantoortuinen vol in het daglicht te staan en deugt de ventilatie op scholen opeens niet. Tenslotte is er jarenlang bezuinigd op wat nu plots de cruciale beroepen worden genoemd. We moeten nu ziekenhuisbedden in Duitsland huren. Ook het digitale werken en leren moest opeens worden uitgevonden. De werkdruk is al jaren een probleem.

Zombiesectoren

Aan alle manco’s van onze huidige economie zou je ook nog het begrip “zombiesectoren” toe kunnen voegen. Welke zijn dat? Ik noem de platformbedrijven die op de golven van de hoogconjunctuur een extra verdienmodel hebben ontwikkeld. Bijvoorbeeld de maaltijdbezorgers, de Ubers, de pakketbezorgers, overbodige funApps en de koffiebars. En dan heb je de toeristenindustrie en de “pretindustrie” (vliegen voor €35,-), vakanties voor een habbekrats, pretparken en winkeltjes met alleen een chocoladewafel. Alles is voor de fun, shoppen en elke andere vorm van vermaak is een verdienmodel, maar geen serieuze economie. Bedrijven betalen nauwelijks nog belasting.

Duurzame economie

Deskundigen en politici vragen zich af of we niet naar een andere economie moeten. Misschien moet de economie inderdaad nieuw worden ingericht, gereset. Weg met de “cowboy” economie. Gooi het roer om naar duurzame ondernemingen en sectoren gericht op winst op lange termijn. Koppel vernieuwing van beleid meteen aan de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs. Streef naar een goed, gezond lange termijnbeleid met grote investeringen en echte banen. Streef naar een duurzame economie, daar hebben we allemaal wat aan. Daar kan de Ondernemingsraad een belangrijke rol in hebben.

Niko Manshanden

Lees ook:

• Ondernemingsraad kan circulaire economie aanjagen
• Failliet bij KLM afgewend