Moet je je straks verplicht laten vaccineren tegen corona?

Werkgevers proberen te anticiperen op de steeds veranderende situaties op de werkvloer door corona. Daarbij dienen zij zich te houden aan bestaande wet- en regelgeving, die eigenlijk niet geschreven is voor een maatschappelijk probleem als dit. Dus komt de vraag op: mogen werkgevers hun mensen verplichten om zich te laten vaccineren, als er straks een coronavaccin beschikbaar is?

Minister De Jonge liet begin september 2020 tijdens de behandeling van de Coronawet weten dat ‘niemand verplicht zal worden zich te laten vaccineren’. Een ander standpunt van de minister is ook niet mogelijk, gezien artikel 11 van de Grondwet. Op grond van dit artikel heeft elke burger namelijk het recht om zelf te bepalen wat er met zijn of haar lichaam gebeurt. Verplicht vaccineren is iets wat de overheid dus niet (zomaar) van een burger kan eisen.

• Tip! De ondernemingsraad is belangrijk als het gaat om veilig en gezond werken. Zeker met alle veranderende werkomstandigheden door de coronamaatregelen. Laat je daarom tijdens de Studiedag Arbo voor de OR op 15 december in één dag bijpraten over alle actualiteit!

Geen direct beroep op de Grondwet

Toch sluit artikel 11 niet uit dat een werkgever een werknemer tot iets kan verplichten dat strikt genomen in strijd is met de Grondwet. De Grondwet heeft namelijk zogenoemde verticale werking. Dit houdt in dat de Grondwet geldt tussen overheden en burgers. Een werknemer kan niet rechtstreeks een beroep doen op de Grondwet. Hij moet dat doen via de band van het goed werkgeverschap en goed werknemerschap.

Ontslag niet uitgesloten

Wil een werknemer niet meewerken aan een bloedafname door zijn werkgever? Dan blijkt uit de rechtspraak dat hij daarvoor wel degelijk op staande voet ontslag kan krijgen. In dit specifieke voorbeeld betrof het een 0-meting voor een loodtest. Daarbij beriep de werknemer zich op inbreuk op zijn lichamelijke integriteit. Een beroep op een grondrecht kan bovendien niet worden gebruikt om een gevaar voor een ander te rechtvaardigen.

Verplicht vaccineren onderdeel van de zorgplicht?

Het is verstandig als organisaties nu al nadenken over hoe om te gaan met vaccinatie.

Een werkgever heeft een vergaande zorgplicht als het gaat om een gezonde werkomgeving. En om het beperken van risico’s voor werknemers bij de uitvoering van de werkzaamheden. Over de invulling en de reikwijdte van die zorgplicht bestaat veel jurisprudentie. Van de werkgever wordt geen veiligheidsgarantie gevraagd. Maar hij moet wel maatregelen nemen waarmee hij schade in redelijkheid kan voorkomen.

Die maatregelen zijn mede afhankelijk van de kans waarop zich een risico voordoet. Hoe groter de kans, hoe sneller van de werkgever wordt verwacht dat hij maatregelen neemt om het risico te voorkomen. Vaccinaties aanbieden tegen ziektes kan een maatregel zijn die de werkgever moet aanbieden. Maar kan een werkgever het ook verplicht stellen?

Veiligheid vaccin en noodzaak vaccineren

Tegen deze achtergrond is de volgende vraag nu al interessant. Mag een werkgever van een werknemer eisen dat hij of zij zich laat vaccineren tegen corona? Die vraag speelt zodra de overheid een goed, veilig en werkend vaccin beschikbaar heeft gesteld. Uit jurisprudentie over het verlenen van toestemming voor het vaccineren van kinderen van gescheiden ouders blijkt dat rechters een afweging maken. Daarbij speelt de veiligheid van het vaccin een rol, maar ook de noodzaak om te vaccineren.

• Tip! In Nederland geldt het recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Ook op het werk is privacy een belangrijk grondrecht. Lees er meer over in de Kennisbank OR in de Praktijk. Probeer het een maand voor maar 10 euro.

Zo vond een rechter het vaccineren van een kind tegen de Mexicaanse griep niet noodzakelijk. Want het risico op besmetting was niet groot genoeg. Terwijl een andere rechter wel toestemming gaf een kind te vaccineren volgens het Rijksvaccinatie Programma (RVP), omdat de veiligheid en betrouwbaarheid voldoende vaststonden.

Meestal afweging belangen per individu

Mijn verwachting is dat rechters het belang dat de werkgever stelt te hebben bij verplicht vaccineren zal afwegen tegen het belang van de werknemer om zich niet te willen vaccineren. Een algemene verplichting van werknemers om zich te laten vaccineren lijkt mij niet aan de orde. Maar in bepaalde situaties, zoals in ziekenhuizen, kan ik me die wel voorstellen.

Weigering kan leiden tot functieongeschiktheid

Overigens zal een werknemer nooit veroordeeld kunnen worden tot verplichte vaccinatie tegen zijn wil. Maar een weigering tot vaccinatie kan mogelijk wel leiden tot functieongeschiktheid, met de bijbehorende arbeidsrechtelijke gevolgen. Denk aan aanpassing van de functie, herplaatsing in een andere functie (indien beschikbaar), verplichting tot thuiswerken en in het uiterste geval zelfs ontslag.

Er is op dit moment nog geen vaccin beschikbaar. Maar het is wel verstandig als organisaties nu al nadenken over hoe om te gaan met de mogelijkheid tot vaccinatie. En met medewerkers die daar niet aan mee willen werken. Want dat er een vaccin gaat komen, is inmiddels zeker. En daarmee ook de discussie over al dan niet verplicht vaccineren.

Pascal Willems | advocaat en eigenaar van WVO advocaten. Vragen? Mail naar info@wvo-advocaten.nl

Bron: Arbo-online

Lees ook:

• Vaccinatie is een recht, geen plicht
• Personeel ziekenhuizen krijgt ‘dringend’ advies voor vaccinatie