‘Meer tijd en scholing voor medezeggenschap’

‘Het vrij verkeer van personen, een kroonjuweel van het neoliberalisme, heeft beslagen lenzen.’ Eppo Bruins van de ChristenUnie vindt het tijd om de ‘kapitalistische uitwassen’ in het bedrijfsleven te beperken. En ook Liane den Haan, partijleider van 50-PLUS heeft wel een uitgesproken mening over medezeggenschap. Hoewel het geen apart onderwerp is in het partijprogramma. ‘Medezeggenschap moet in het DNA van élke organisatie zitten.’

ChristenUnie: Meer tijd en scholing voor medezeggenschap

De ChristenUnie is met vijf zetels de kleinste (demissionaire) regeringspartij, maar sterk als het ‘geweten’ van het gevallen kabinet. Tweedekamerlid Eppo Bruins meldt dat er nog ruim tweehonderd amendementen klaarliggen voor het conceptverkiezingsprogramma. Is de ChrsitenUnie de polderpartij bij uitstek? Op zoek naar ‘medezeggenschap’ in het program stuiten we op p. 81 op deze passage:

Het belang van polderen

‘Nederland kent een lange traditie van overleg tussen werkgevers en werknemers. In de befaamde Hollandse polder zijn werkgevers en werknemers belangrijke partners bij grote hervormingsbesluiten. De afgelopen jaren viel het vaak niet mee om tot gedragen afspraken te komen, maar het Pensioenakkoord van 2019 heeft aangetoond dat de polder nog steeds werkt.’

‘We vinden niet alleen het Haagse polderoverleg van belang, ook het ‘mini-polder’-overleg verdient waardering en ruimte. We hechten veel belang aan goed overleg op het niveau van sectoren en ondernemingen, en zien daarbij een belangrijke rol voor de ondernemingsraden. Dat is de plek waar de gemeenschap vorm krijgt en waar werkgevers, werknemers en stakeholders elkaar in de ogen kijken. We blijven afgesloten cao’s (uiteraard) algemeen verbindend verklaren.’

Wat moeten we ons voorstellen bij die ‘belangrijke rol voor ondernemingsraden’?

Bruins licht toe: ‘De polder in het groot heeft groeiende moeite om tot besluiten te komen. Dat duurt vaak erg lang en de resultaten zijn suboptimaal. In onze visie gaat dit in de toekomst vaker op een kleinere schaal gebeuren, namelijk die van waardengemeenschappen.

Een bedrijf is zo’n waardengemeenschap, waarin mensen samenwerken aan een gezamenlijk doel. Wij vinden dat je het overleg vaker kunt decentraliseren, ook het spreken over arbeidsvoorwaarden.’

Maar daar hebben we de vakbonden toch voor?

Bruins: ‘De kleinere, moderne bonden zoeken al langer naar nieuwe manieren om relevant te blijven. Zij spelen steeds meer de rol van dienstverlener. Onder andere door gesprekken in organisaties op micro-polderniveau te faciliteren en zo te zorgen dat de machtsverhouding in een organisatie meer in balans komt. Medezeggenschappers moeten goed opgeleid worden om die functie naar behoren te kunnen uitvoeren. Daarin kunnen vakbonden ook een rol spelen. Medezeggenschappers moeten voldoende opleiding, ruimte en tijd krijgen om die rol inhoud te geven, zodat ze ook echte stakeholders zijn in het gesprek met de bestuurder, zoals andere partijen in een organisatie dat zijn.’

• Tip! Tijdens de Basiscursus Medezeggenschap, met nog plek op onder andere 18 mei, 17 juni en 16 september 2021 leer je alles wat je nodig hebt om je werk als or-lid optimaal uit te voeren. Niet alleen de wetten en regels, maar ook hoe organisaties en rechters daarmee in de praktijk meestal omgaan.

Vindt u het nodig dat de WOR daarvoor wordt aangepast?

‘Nee, dan verwar je medezeggenschap met zeggenschap. Wij vinden de balans nu goed geregeld in de wet. Wel moeten organisaties ervoor zorgen dat ze hun medezeggenschappers goed toerusten voor hun taak, zoals gezegd. Daar hoort bij dat ze vroegtijdig in een proces worden betrokken. Voor mr- of or-leden is het belangrijk dat ze dat moment leren herkennen waarop zij moeten instappen.’

‘Als je al iets zou moeten aanpassen in de wet, dan is het misschien het informatierecht. Van de andere kant, je bent wel gek als bestuurder wanneer je de medezeggenschap niet tijdig betrekt. Ik ken een bedrijf dat, los van zijn product, ’blije werknemers’ als belangrijkste missie heeft.  Logisch, want blije werknemers zorgen voor meer winst.’

Keurmerk maatschappelijke onderneming

Bruins zegt dat zijn partij vertrouwen heeft in de jonge generaties, die vaker een maatschappelijk doel vooropstellen in hun keuze voor een organisatie voor wie ze willen werken. De CU werkt aan een wetsvoorstel voor een keurmerk ‘maatschappelijke onderneming (BVm)’ voor bedrijven.

Ook wil de CU ‘kapitalistische uitwassen’ in het bedrijfsleven helpen voorkomen. Hoe?

‘Voorbeelden van die uitwassen zijn de doorgeschoten flexibilisering van arbeid, de open grenzen voor werknemers in Europa, wat heeft geleid tot een keiharde concurrentie op arbeid. Er is een overschot aan geld en een gebrek aan arbeidskrachten, maar tegenwoordig zien we te veel excessen met de inhuur van mensen uit Oost-Europa die onder schandelijke omstandigheden hier moeten wonen en werken. Dat moet echt aan banden worden gelegd. Het vrij verkeer van personen, een kroonjuweel van het neoliberalisme, heeft beslagen lenzen. Het heeft geleid tot uitbuiting van goedkope arbeidskrachten. Dit vergt afspraken tussen lidstaten onderling.’

'Het vrij verkeer van personen heeft beslagen lenzen'

Bruins: ‘Wij staan in het politieke midden. De ChristenUnie is niet links en niet rechts, wij dienen niet in de eerste plaats ‘het volk’ of het individu. Wij denken vanuit het midden: de gemeenschap. Dat heeft alles te maken met onze mensvisie. Wij zien mensen als relationele wezens. In dat licht kun je ook bedrijven zien als een waardengemeenschap. Dat is tegenwoordig een nieuw en fris gedachtengoed, ook al baseren we ons voor onze maatschappijvisie op een eeuwenoud boek. Het is niet minder waar.’

50-PLUS: ‘Inspraak hoort in dna te zitten’

Liane den Haan, nieuwe partijleider van 50-PLUS, antwoordt op de vraag waarom medezeggenschap niet in hun verkiezingsprogramma voorkomt. ‘In ons programma gaat het wel over gekozen burgemeesters, raadgevende referenda en directe democratie. Ik vind dat medezeggenschap in het dna van élke organisatie moet zitten.’

Ook al is medezeggenschap geen apart punt in hun verkiezingsprogramma, Den Haan vindt dat de partijleden altijd moeten kunnen meepraten. ‘Je moet steeds de meningen van je achterban vragen. En niet alleen van de leden, ook bijvoorbeeld mensen die de nieuwsbrief ontvangen en interesse tonen voor onze partijstandpunten. Vaak blijkt dat mensen anders denken dan jij had gedacht. Het gaat erom dat wij die opvattingen vertalen om hierover invloed uit te oefenen in de Tweede Kamer. Bij ouderenvereniging ANBO, mijn vorige werkgever, hádden we niet eens een ondernemingsraad, omdat we alles samen overlegden en besloten.’

Verbinding tussen de generaties

Met Den Haan lijkt 50-PLUS een andere koers in te slaan. Van een partij er voor die vooral voor gepensioneerden was, wil zij een partij bouwen die ‘de verbinding tussen de generaties’ bevordert. ‘Als dat niet zo was, was ik ook geen partijleider geworden. Wij zijn er immers ook voor de ouderen van straks.’

Wat pensioenen betreft is volgens Den Haan de inspraak goed verankerd, met name in de zorg. Ook in bredere zin hebben medezeggenschappers, ondernemingsraden en leden van cliëntenraden instemmingsrecht op zaken die het pensioen aangaat van de medewerkers.

Meer aandacht voor scholing medezeggenschappers

Den Haan: ‘Ik vind wel dat er meer aandacht moet komen voor scholing van medezeggenschappers. Zowel vooraf als scholing ‘on the job’. Want ik zie dat er nog veel geworsteld wordt met de invulling van medezeggenschap: hoe kan ik de achterban goed vertegenwoordigen en houd ik tegelijk het belang van de organisatie in het oog?

Bestuurders moeten vaak nog leren hoe belangrijk de medezeggenschap is, als klankbord en als partner. Neem de medezeggenschap van het begin af mee als je een besluit voorbereidt, niet pas als dat besluit al helemaal is uitgewerkt. Hou contact, en doe dat ook informeel. Je haalt zoveel informatie op als je geregeld met de medezeggenschap spreekt. Geef daarom ook budget voor achterbanraadplegingen door de or.’