De Ondernemingsovereenkomst, wat houdt dat in?

Ondernemer en or kunnen afspraken vastleggen op grond van artikel 32, lid 2 van de WOR. Het vastleggen van zulke afspraken noemen we een ondernemingsovereenkomst. Hoe werkt dit?

Op grond van artikel 36 WOR kan nakoming van deze afspraken bij de rechter worden gevorderd. De ondernemingsovereenkomst mag ook bovenwettelijke instemmingsrechten bevatten. Én gelijkgesteld worden met een sociaal plan. Zoals blijkt uit de recente jurisprudentie waarnaar we verwijzen in dit artikel. De ondernemingsovereenkomst biedt dus mogelijkheden voor maatwerk van de medezeggenschap.

Toepassing WOR

Welke afspraken kunnen volgens artikel 32 lid 2 WOR worden gemaakt? Allereerst afspraken over de toepassing van de bepalingen in de WOR. De WOR is een raamregeling die moet kunnen werken voor zoveel mogelijk ondernemingen en organisaties. Daarom zijn veel bepalingen nogal algemeen geformuleerd.

WOR is een raamregeling

Neem artikel 25, waar het woord ‘belangrijk’ elf keer voorkomt in de opsomming van adviesplichtige zaken. Maar wat voor een MKB-bedrijf belangrijk is, hoeft dat voor een multinational niet te zijn. Ondernemer en or zouden dus interpretatie-afspraken kunnen maken, die rechtdoen aan de specifieke omstandigheden en wensen van de onderneming.

Verder bepaalt de WOR dat procedure-afspraken nodig zijn over zaken als:

• vergaderingen en voorzieningen (arts. 22-1 en 23a)
• onderling beraad (art. 18-1)
• scholing en vorming (art. 18-2)
• raadplegen van deskundigen (art 16 en 18-1)

Daar kan ook een budget voor worden afgesproken (art. 22-4).

• Tip: Wees als ondernemingsraad goed voorbereid! Met de Kennisbank OR in de Praktijk heb je altijd toegang tot een schat aan tools, adviezen en artikelen. Probeer het een maand voor maar 1 euro!

Bovenwettelijke (extra) bevoegdheden

Het adviesrecht kan meer zaken omvatten dan de limitatieve opsomming uit artikel 25. Voorbeelden van onderwerpen waarbij de or kan overeenkomen ook adviesrecht te hebben:

• buitenland-aangelegenheden;
• benoemingen commissarissen;
• integratie na een fusie;
• bepaalde concernaangelegenheden.

Als de ondernemingsovereenkomst de or geeft recht op bovenwettelijk advies, dan is het beroepsrecht bij de Ondernemingskamer overeenkomstig van toepassing.

• Lees ook: Beroepstermijn verstreken: wat nu?

Ook bij instemmingsrecht

Ook het restrictieve instemmingsrecht van artikel 27 kan opengebroken worden door extra arbeidsvoorwaardelijke bevoegdheden af te spreken. Dit artikel geeft een limitatieve (beperkende) opsomming van aanvullende arbeidsvoorwaardelijke regelingen. Primaire arbeidsvoorwaarden zijn hier uitgezonderd, want deze horen tot het terrein van de vakbonden. Artikel 27 lid 3 WOR stelt nog eens dat instemming niet vereist is als de bedoelde kwestie al inhoudelijk is geregeld in een cao of regeling van arbeidsvoorwaarden vastgesteld door een publiekrechtelijk orgaan.

Toenemende betrokkenheid or

In de praktijk groeit de betrokkenheid van de or bij het tot stand komen of wijzigen van arbeidsvoorwaarden. Formeel gezien wanneer de cao taken toebedeelt aan de or. Maar ook als dat niet het geval is, fungeert de or als gesprekspartner, zeker voor onderneming zonder cao. Die rol kan met hulp van een ondernemingsovereenkomst ook een formeel karakter krijgen, ook al was dat niet de bedoeling van de wetgever met de WOR. Dit blijkt opnieuw bij recente uitspraken.

• Lees ook: Rol or als onderhandelaar

Recente jurisprudentie or en arbeidsvoorwaarden

BAM kent de gewoonte dat arbeidsvoorwaardenregelingen ter instemming aan de cor worden voorgelegd, ook als ze buiten de opsomming van artikel 27 vallen. De kantonrechter te Utrecht overweegt hierbij dat de rechtsfiguur van de ondernemingsovereenkomst is geïntroduceerd, uit de behoefte aan maatwerk en een flexibelere invulling van de medezeggenschap. Hierin kunnen afspraken worden vastgelegd die buiten het instemmingsrecht vallen. Het instemmingrecht van art.27 is het  wettelijk minimum.

Bij Ardent zijn in het Sociaal Plan arbeidsvoorwaardelijke afspraken gemaakt met onder meer de or. De Voorzieningenrechter te Haarlem oordeelt in deze zaak dat ook de or nakoming hiervan mag vorderen. Dit omdat het Sociaal Plan gelijkgesteld kan worden met een ondernemingsovereenkomst (artikel 32 WOR), zowel wat betreft de wijze van totstandkoming als wat betreft de inhoud.

• Lees ook: Het Sociaal Plan als ondernemingsovereenkomst

Bij deze groeiende betrokkenheid van or’s bij arbeidsvoorwaardenregelingen past wel deze kanttekening. Afspraken met de or werken, anders die met een vakbond, niet automatisch door in de individuele arbeidsovereenkomsten. De werkgever heeft daarna ook nog de individuele instemming van de werknemers nodig.

Duur van de ondernemingsovereenkomst

De wet zwijgt over de duur van een ondernemingsovereenkomst. Uitgangspunt is dat deze overeenkomst geldt voor onbepaalde tijd, tenzij anders overeengekomen. Als er geen opzeggingsmogelijkheid is, is eenzijdige opzegging door de ondernemer alleen mogelijk na overleg met de or, én wanneer de or zich onredelijk opstelt tegenover redelijke voorstellen van de ondernemer (volgens het Hof Den Haag). Dit pleit ervoor ook de beëindiging in de overeenkomst te regelen.

Ondernemer en or kunnen ook de ondernemingsovereenkomst een bepaalde tijd geven. Bijvoorbeeld passend bij de zittingstermijn van de or. Een nieuwe or krijgt dan de gelegenheid zich opnieuw over de afspraken te bezinnen.