Arbeidsmarkt blijft nog decennia krap

Dit heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) nog nooit gezien. Meer vacatures dan werkzoekers. Er zijn nu 106 banen voor elke 100 mensen die werk zoeken, meer werk of ander werk. Blijft dat zo?

De toename van de spanning komt vooral door een recordgroei van het aantal openstaande vacatures in het tweede kwartaal van dit jaar. Dat groeide met ruim 82.000. Het totale aantal banen groeide met 133.000 naar 10,9 miljoen. Net iets minder dan het record uit begin 2020, vlak voor het begin van de coronacrisis. Werknemers en zelfstandigen werkten 1 procent meer uren dan een kwartaal eerder. In het tweede kwartaal daalde het aantal werkzoekenden met 27.000 tot 307.000. Dat is 3,3 procent van de beroepsbevolking. Er stonden 39 vacatures open per duizend banen. De hoogste stand tot dusver was 34, halverwege 2019.

• Tip! Medewerkers moeten langer doorwerken. Organisaties moeten vaker veranderen om hun bestaansrecht te behouden. Die constante veranderingen vragen heel veel van iedereen. Wat is de rol van de or daarin? Dat variëert van aanjager tot luis in de pels. Volg de studiedag OR & Duurzame inzetbaarheid op 30 november 2021 en leer hoe een organisatie aan duurzame inzetbaarheid kan werken.

Vergrijzing en steunmaatregelen

Onder invloed van de vergrijzing wordt het werkende deel van de bevolking steeds kleiner en lopen de personeelstekorten op. Er gaan steeds meer werkenden met pensioen dan er jonge werknemers bijkomen. Vooral bij de overheid en in het onderwijs is dat te merken. Veel mensen die in de bediening werkten in de horeca zijn overgestapt naar een andere baan. Het aantal vacatures in de sector verdubbelde in het tweede kwartaal, waardoor er nu 82 zijn per duizend banen.

• Lees ook: Duurzaam inzetbaar in tijden van vergrijzing: 11 tips voor de or

Deels komt deze extreme krapte ook door de coronacrisis, zeggen verschillende experts. Door de NOW-loonsteun konden veel bedrijven mensen in dienst houden die ze anders hadden moeten ontslaan. Als die steunmaatregelen zoals gepland stoppen aan het eind van september zou dat kunnen leiden tot een ontslaggolfje. Maar het kan ook een soort waterbedeffect veroorzaken: veel mensen stappen dan over naar ander werk, in een andere branche. Zo kan een geluidstechnicus makkelijk doorstromen naar de installatiebranche. Toch kan je lang niet in alle branches makkelijk overstappen naar een soortgelijk beroep.

Het ‘reserveleger’

Hebben we dan nu de bodem van de arbeidsmarkt bereikt, en zijn er geen geschikte kandidaten meer te vinden voor al die vacatures? Onder andere het FD spreekt van een ‘reserveleger’ aan potentieel werkwilligen, of onbenut arbeidspotentieel. Waaronder de deeltijdwerkers die meer uren willen en kunnen werken. Daarbij komen de geregistreerde werklozen die direct beschikbaar zijn, en mensen die ook direct kunnen beginnen maar niet recent hebben gezocht. Tel daarbij op de mensen die niet beschikbaar zijn, maar wel hebben gezocht. Het gaat dan onder meer om arbeidsongeschikten, deeltijdwerkers en langdurig werklozen. Dat geeft een reserveleger van één miljoen mensen die beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Het zijn er overigens 143.000 minder dan een jaar eerder.

We moeten meer werven en investeren in onze relatief grote arbeidsreserve

Volgens CBS-hoofdeconoom Pieter-Hein van Mulligen is de bodem van dit ‘onbenutte arbeidspotentieel’ nog niet helemaal bereikt, maar de spoeling wordt wel steeds dunner. Het aantal beschikbare personen dat niet heeft gezocht, daalde met 69.000 naar 216.000 en het aantal onderbenutte deeltijdwerkers met 52.000 naar 354.000. Hoogleraar arbeidsmarkt Ton Wilthagen denkt dat bedrijven meer kunnen werven onder deze groep werkwilligen, en dat Nederland meer zou moeten investeren in deze relatief grote arbeidsreserve.

• Lees ook : In 10 stappen meer grip op de strategie van de organisatie

CNV en FNV menen dat de krapte op de arbeidsmarkt aantoont dat de lonen omhoog moeten. Vooral in sectoren waar lage lonen worden betaald, ‘zoals de horeca en handel’, aldus de vakbonden. ‘Willen we de personeelstekorten oplossen, dan moeten werkgevers over de brug komen’, zegt CNV-vicevoorzitter Patrick Fey. ‘Werknemers verdienen zekerheid, zeker na zo’n lange periode van onzekerheid in coronatijd.’ Ook het CNV roept werkgevers op om te meer te investeren in stagiairs en zij-instromers. Omdat werkgevers deze mensen tijdens de crisis niets hebben geboden is er nu een ‘schreeuwend tekort’ aan vakmensen, meent Fey.

‘Iedereen gaat dit merken’

Wilthagen denkt dat die krapte aan geschikt personeel een rem zal zetten op de economische groei. Op de langere termijn zijn de gevolgen nog ingrijpender, zegt hij tegen de Volkskrant. ‘Iedereen gaat het voelen. Of je nu een patiënt in het ziekenhuis bent of een kind op school hebt. We zullen overal aanlopen tegen een ‘nee’ of ‘u moet geduld hebben’. Krapte is ook een crisis, meent hij. Krapte op de arbeidsmarkt is een blijvertje, denken de meeste deskundigen.