De stem van de werkvloer

De stem die klinkt van de werkvloer versterken. Dat is wat de organisatieadviseurs van Basis & Beleid doen. Want medezeggenschap en participatie van werknemers dragen bij aan gezonde arbeidsrelaties en zeker ook aan goede bedrijfsvoering, vertelt Evert Smit. Met hun deskundigheid loodsen hij en zijn collega’s de medezeggenschap door de lastige processen, zoals een reorganisatie of het behandelen van een advies- of instemmingsaanvraag.

Medezeggenschap en arbeidsverhoudingen boeien Evert Smit al zolang hij werkt. Het begon toen hij nog beleidsmedewerker van het Havenbedrijf in Rotterdam was. En nu is dat nog zo, als universitair docent bedrijfssociologie en arbeidsverhoudingen aan de universiteiten van Rotterdam en Tilburg.

Genieten als de inhoudelijke puzzel’ en de ‘strategische discussie’ samenvallen

Bij de ondersteuning aan ondernemingsraden focust hij met Basis & Beleid steeds op de inhoud. ‘Contra-expertise-onderzoek’ naar nut en noodzaak van reorganisaties, fusies en overnames; financiële analyse en advies, personeelsadvies: Smit geniet ervan wanneer de ‘inhoudelijke puzzel’ en de ‘strategische discussie’ samenvallen. De processen in de arbeidsverhoudingen tussen werkgevers, vakbonden en ondernemingsraden – Smit en collega’s lezen die processen, bevorderen de dialoog en bewaken het belang van de werkvloer daarbij.

• Tip! Het dagelijks bestuur vormen van een ondernemingsraad is best lastig. Zeker als je net begint als voorzitter of secretaris. Hoe voorkom je dat je in 7 sloten tegelijk loopt? Laat je in één dag bijpraten: tijdens de Basiscursus dagelijks bestuur voor de ondernemingsraad op 2 juni of 17 november 2022.

‘Huisbegeleider’

De adviseurs van Basis & Beleid, vertelt Smit, hebben in de loop der jaren talloze or’s ondersteund. Aanvankelijk vooral in industrie en vervoer. Maar later vonden ook ondernemingsraden in sectoren als gemeenten, zorg en zakelijke dienstverlening hun weg naar Basis & Beleid. ‘Door onze ervaring en contacten met sociale partners, verwijzen ook vakbondsbestuurders naar ons door,’ zegt Smit. En dankzij goede resultaten en nazorg verwierven ze de positie van ‘huisbegeleider’ van (centrale) ondernemingsraden van grote, internationale organisaties. Smit en de zijnen waren zodoende betrokken bij vele spraakmakende zaken.

Rondje om de kerk

Het ‘Rondje om de kerk’ is misschien wel het bekendste verhaal waar Basis & Beleid intensief bij betrokken was. Smit herinnert zich nog levendig hoe dat ging. ‘NS, vakbonden én de ondernemingsraad van de NS waren akkoord over een dienstregeling die bij het personeel enorm veel tegenstand opriep. Het personeel pikte het niet en ging uiteindelijk staken. Om uit de impasse te raken kreeg vervolgens de ondernemingsraad het mandaat om een nieuw voorstel te ontwikkelen. Daarbij hebben wij de or begeleid. Dat was een boeiend en complex proces waarin veel zaken samenkwamen waar wij ons in de kern mee bezighouden.’ En dat or-voorstel (‘Lusten en lasten delen’) is uiteindelijk gaan werken. Het ziekteverzuim daalde en de punctualiteit van het treinverkeer steeg.

Smit: ‘Het was de verbinding tussen de werkvloer en het beleid waaraan wij daar hebben bijgedragen. Precies uit dat idee kwam dertig jaar geleden ook de naam van ons bureau voort. De rode draad van ons werk, waarmee we ons onderscheiden van andere bureaus, is dat wij de stem van de werknemer vertegenwoordigen. Dat doen wij meestal in de vorm van het adviseren en begeleiden van ondernemingsraden, die onze voornaamste opdrachtgevers zijn.’

Duurzame inzetbaarheid en pensioen

De tweede pijler van Basis & Beleid is adviseren op duurzame inzetbaarheid. Bij vragen over dat onderwerp adviseert men personeelszaken en sociale partners, inclusief (ook hier) ondernemingsraden. ‘Denk aan de regeling om eerder te kunnen stoppen met werken, waar een or ook iets mee moet. De zogeheten RVU-regeling is een actueel onderwerp waarmee collega’s van mij bezig zijn. Dat begint met onderzoek in de organisaties zelf, en met gesprekken over wat men in deze organisatie verstaat onder een zwaar beroep. Daarin maken we ook berekeningen van de kosten en de opbrengsten van een RVU-regeling. Maar de RVU is een tijdelijke regeling. Het is dus ook belangrijk om beleid te maken opdat een dergelijke regeling straks niet meer nodig is. Oftewel: wat kunnen werkgever en werknemers doen om duurzaam inzetbaar te blijven. We adviseren bedrijven en sectoren welk beleid en welke activiteiten daaraan bijdragen.’

Arbeidsverhoudingen en sectorstudies

De derde pijler waarop het organisatieadvieswerk van Basis & Beleid steunt, sluit hier deels bij aan. Dat is: onderzoek naar arbeidsverhoudingen en cao-advies voor vakbonden en sociale partners. Zo versterkt de kennis van het ene deelgebied die op andere terreinen. Smit licht toe: ‘Door vaak ondernemingsraden te steunen, leer je bedrijven van binnenuit kennen. Andersom krijg je vanuit de sectorstudies die wij doen een breder perspectief op organisaties in die sector. Daardoor kun je maatschappelijke ontwikkelingen beter plaatsen en in groter verband bezien.’

Door vaak ondernemingsraden te steunen, leer je bedrijven van binnenuit kennen

‘Door onze ruime kennis van cao’s en arbeidsvoorwaarden vragen or’s ook regelmatig om advies bij arbeidsvoorwaardenvorming. Bijvoorbeeld als er geen cao is, en er een arbeidsvoorwaardenregeling afgesproken of gewijzigd moet worden. Of als er verschillende regelingen en arbeidsvoorwaarden geharmoniseerd moeten worden. Werknemers hechten vaak aan goede arbeidsvoorwaarden die ruimte bieden voor eigen wensen. Werkgevers willen arbeidsvoorwaarden die passen bij het bedrijf en de sector en die concurrerend zijn voor een gezonde bedrijfsvoering. Wij maken dan berekeningen en adviseren over een regeling die tegemoetkomt aan beide wensen.’

De collega-adviseurs zijn allen op meerdere gebieden actief, vertelt Smit, en ieder is inzetbaar voor de medezeggenschap. Ze werken samen en vullen elkaar aan. En op al die terreinen blijft de stem van de werknemer voor hen het uitgangspunt.

Voordrachtscommissaris: een ‘vergeten’ or-recht

Ook bij de voordrachtscommissaris kan Basis & Beleid van grote waarde kan zijn voor de medezeggenschap. ‘Bij overnames komt vaak het zogeheten structuurregime in beeld. Daarbij krijgt de ondernemingsraad het voordrachtsrecht voor de benoeming van een commissaris in de Raad van Commissarissen. Maar bedrijven willen dit nogal eens negeren. Ondernemingsraden blijken niet altijd op de hoogte van dit recht. Het voordrachtsrecht van de or wordt niet geregeld in de WOR, maar in het Burgerlijke Wetboek. En dan is er vaak nog de vrees om de relatie te schaden met de directie. Wat helemaal niet nodig is.’

Smit vervolgt: ‘Een volgende drempel is nog: waar vind ik zulke mensen, die voor ons als commissaris in de raad willen plaatsnemen? Nou, wij kunnen daarbij helpen via ons netwerk. En er is ook nog een register voor. Wij kunnen deze or’s goed begeleiden in het zetten van de benodigde stappen en in het gesprek met de directie. We hebben al verschillende keren met succes onafhankelijke commissarissen voorgesteld aan een or.’

Lees ook:

• Or roept op tot rust binnen NS
• Snel meer enthousiasme voor regeling vervroegd uittreden
• De voordrachtscommissaris: vertegenwoordiger van alle belangen

Smit wijst op het belang van deze commissaris voor een ondernemingsraad. ‘Veel Nederlandse bedrijven zijn eigendom van buitenlandse partijen, die de Nederlandse directie zien als een soort filiaalhouder. Zie Tata Steel. Dan heb je een onafhankelijke Raad van Commissarissen nodig die het belang van de Nederlandse vennootschap verdedigt, met daarin een or-commissaris die het belang van de Nederlandse werknemers vertegenwoordigt. Als strategisch partner van de or.’