Or in de zorg: terug naar de menselijke maat met digitalisering en AI

Het klinkt als een paradox: terug naar de menselijk maat in de zorg dankzij digitalisering en Artificial Intelligence (AI). Toch is die moderne technologie wel degelijk onderdeel van de oplossing. Willem Peter de Ridder legt uit waarom – en hoe de or hierin kan helpen.

‘Veel mensen denken dat AI en digitalisering alleen dienen voor meer efficiency in het werk, met als resultaat dat er banen geschrapt moeten worden,’ zegt De Ridder, directeur van Futures Studies. ‘Maar dat is een erg achterhaald beeld.’

• Tip! Tijdens het congres OR in de zorg op 14 juni zal Willem Peter de Ridder de inleiding Terug naar de menselijke maat door AI en digitalisering verzorgen.

Digitaliseren doen organisaties allang niet meer om mensen te kunnen ontslaan – als dit al ooit zo geweest is. ‘Waar het wel voor helpt is het probleem oplossen waar de zorg onder te lijden heeft: dat er te weinig mensen in de zorg werken. We hebben eenvoudigweg de mensen niet om aan de vraag te voldoen – een vraag die bovendien nog wel even doorgroeit. AI en digitalisering kunnen dat probleem helpen oplossen.’

Routine robotiseren

Hoe dat in zijn werk gaat? De Ridder: ‘Kort gezegd komt het neer op het robotiseren van de routine. Van routinematige handelingen kun je gemakkelijk de data verzamelen, en deze data kun je weer gebruiken om een algoritme te trainen. Zo kun je een technisch hulpmiddel trainen om die handeling over te nemen of je daarbij te assisteren.’ Het gevolg is dat het overblijvende werk hoogwaardiger wordt – en dus leuker.

Denk bijvoorbeeld aan het temperaturen van cliënten. Dat is een routinehandeling die steeds terugkomt en die tijd kost, ook voor het registreren ervan. ‘Wanneer diezelfde cliënt een sensor draagt, wordt diens temperatuur continu gemeten en kun je op basis daarvan het gesprek aangaan. De handeling van het meten kunnen we dan overslaan. Dat geeft tijdwinst en je beschikt over veel completere gegevens.’

Smartwatch en fitbit

Deels zonder het te weten, vertelt De Ridder, worden we onderdeel van een “internet of bodies”. Denk aan de smartwatch die veel mensen al dragen of de fitbit die bijhoudt wat je aan beweging doet. Deze registreert bijvoorbeeld de hartslag en de ademhaling en die data worden automatisch geüpload naar de Cloud. Vandaar krijg je een terugkoppeling met de analyse van je gegevens.

Maar, denk je nu misschien: dat opnemen van de temperatuur bij de cliënt, dat is toch juist een contactmoment waarop je meteen een praatje kunt maken? ‘Dat klopt,’ zegt De Ridder, ‘maar datzelfde contactmoment kun je ook hebben zonder die routinehandeling. Je hebt dan een beter gesprek, op basis ook van de gegevens uit de continue metingen.’

Koudwatervrees

Er wordt al jaren geëxperimenteerd met allerhande nieuwe technologieën in de zorg. Vaak blijft de implementatie ergens op hangen. De Ridder ervaart dat koudwatervrees vaak een grote rol speelt. ‘In de radiologie is bijvoorbeeld allang aangetoond dat de analyse van scans enzovoort heel goed door AI kan gebeuren. Algoritmes maken minder fouten dan mensen. Maar de ene groep radiologen omarmt die technologie, de andere vindt dat hij beter zelf die scans kan beoordelen.’

De ene radioloog omarmt de technologie, de andere vindt dat hij beter zelf die scans kan beoordelen

‘Ook in de ouderenzorg zien we dat technologie nog steeds flinke discussies op gang brengt. Neem het gebruik van zorgrobots die worden ingezet bij mensen met dementie. Kunnen we dat wel doen, vragen instellingen zich af. Cliënten nemen die robot op schoot, aaien hem en ze voelen zich er beter door. Als het werkt, waarom zou je het dan niet doen? Eens te meer omdat er eigenlijk geen alternatief is. De mensen die voor meer handen aan het bed moeten zorgen, zijn er simpelweg niet.’

Handen vrij

‘Door deze technologische hulpmiddelen in te zetten,’ vervolgt De Ridder, ‘maak je de handen vrij van degenen die er werken om wel dat waardevolle contactmoment aan te gaan. Je geeft hen ook de ruimte om zelf met creatieve oplossingen te komen voor de zaken waar ze tegenaanlopen in hun dagelijkse werk. Dat is de ruimte die ontstaat door het robotiseren van de efficiency. Kort gezegd: efficiency is voor robots, creativiteit voor mensen. En mensen worden het gelukkigst in hun werk als ze iets hebben kunnen betekenen voor een ander, hoe klein ook.’

AI toepassen is niet zonder risico is en moet in goede banen worden geleid

Tegelijkertijd waarschuwt De Ridder ook dat de toepassing van AI niet zonder risico is en in goede banen moet worden geleid. Steeds moet weloverwogen en bewust de afweging worden gemaakt welke beslissingen we aan algoritmes overlaten en welke beslissingen uitsluitend door mensen mogen worden genomen. Ook hier heeft de OR een belangrijke rol te spelen.

Lees ook:

• Naar een positieve werksfeer in de zorg
• Corona versnelt de vernieuwing in de zorg
• Zo blijf je de robot de baas

Ondernemingsraden op excursie

Wat betreft de rol voor de ondernemingsraad kan Willem Peter de Ridder kort zijn. ‘Het zou mooi zijn als ze zelf om zulke toepassingen vragen bij de directie. Mijn oproep aan ondernemingsraden is: ga de discussie aan en help mee om deze verandering in gang te zetten, want dan heb je hier ook de regie op als medewerkers. Als je vanaf het begin deelneemt, kun je meesturen in plaats van aan de rem te moeten trekken.’ En als de or niet precies weet wat de vernieuwingen inhouden, of zelf nog wat koudwatervrees moet overwinnen? ‘Ga dan op excursie, kijk hoe collega’s dit hebben opgepakt. Of gebruik je opleidingsbudget, dat is ervoor.’