Is de or professioneel genoeg?

In de jaren 90 introduceerde Rienk Goodijk het begrip ‘de professionele OR’. Zijn idee was -heel kort gezegd- om als ondernemingsraad je invloed uit te breiden door professioneler te worden. Onder andere door het ontwikkelen van een eigen visie, duidelijke positionering en een strategisch netwerk. Dat was nodig om de rol van de or – artikel 2 van de WOR – goed in te blijven vullen.

Ik moet helaas constateren dat veel ondernemingsraden daar nog steeds flink mee worstelen. Niet voor niets is ‘de professionele OR’ een tijdloze hit geworden in trainingsland. De boel stagneert. En dat is logisch. Vooral om de volgende 3 redenen.

1. Organisaties van nu zijn al snel complex en moeilijk te overzien. Invloedrijke besluiten zijn vaak strategisch en worden ver weg genomen. Maar ver weg komt steeds dichterbij.
2. Werknemers hebben in het algemeen een slechtere positie gekregen, vind ik. En niet alleen als flexwerkers. Arbeid is, zeker in grote organisaties, te vaak alleen een kostenpost in plaats van een mens van vlees en bloed met partner en kinderen. Juist daarom is er meer or nodig en niet minder.
3. Werkgevers trekken vaak een veel te grote broek aan, al dan niet bijgestaan door bluffende juristen. Het hele idee van medezeggenschap als onderdeel van het bestuur van een organisatie is zoek. De oude anarchist in mij verbaast zich er voortdurend over dat ondernemingsraden toestaan dat er zoveel gezag over ze wordt uitgeoefend door werkgevers.

Wat zou er snel anders kunnen? Een paar schoten voor de boeg…

Als or je bevoegdheden echt uitoefenen. En dan vooral de basis: zorgen dat je tijdig betrokken wordt, je informatierecht goed uitoefenen, 2 keer per jaar de artikel 24-bijeenkomsten houden in aanwezigheid van de toezichthouder, zorgen voor een adviesaanvraag waar die hoort, kunnen overleggen met je achterban, en noem maar op. Er wordt echt veel van werkgevers getolereerd wat dat betreft. Niet dat alles formeel moet, maar de basis moet wel op orde zijn.

Ouderwets 5 dagen per jaar trainen en geen 2. En dan op inhoud. Over strategische ontwikkelingen in je branche, over investeringen en financiering, over omgaan met digitalisering en andere grote ontwikkelingen, over echt HR-beleid, over pensioen. Serieuze zaken waarover je besluiten moet nemen als or, met gevolgen voor je mensen. In 1 keer per jaar 2 dagen – het gemiddelde nu volgens mij – kun je niet zo heel veel als het over echte inhoud gaat.

Als dat beter helpt: op permanente basis een deskundige betrekken. Veel or-leden zijn te druk. Er wordt gewoon hard gewerkt in Nederland. Een professional van een bureau, of van een vakbond of waar vandaan dan ook kan jou versterken als or. Werkt perfect bij Europese Ondernemingsraden (eor’s), zoals al lang geleden in een goed onderzoek is aangetoond, en kan hier in veel gevallen ook echt geen kwaad.

En ik weet het: ik ben adviseur (‘wij van wc-eend…’), maar er gaat echt veel fout.

En omdat dromen altijd mag, de volgende twee zaken:

1. Toezichthouders namens de werknemers in RvC of RvT. Gaat in Duitsland al jaren goed. Wordt de or eindelijk ook weer eens volledig geïnformeerd. En zitten bestuurder en or weer echt gelijkwaardig aan tafel. Past bij de grotere complexiteit van organisaties.
2. Minder vrijblijvendheid in de wet, zodat die als wet gezien wordt en niet als regelboekje dat overtredingen onbestraft laat. Het gaat hier over werknemersrechten en niet over werkgeversgunsten.

André van Deijk