Macht

Macht

Sommige mensen vinden het gebruik van macht een absoluut taboe. Problemen moeten altijd al pratend samen worden opgelost, botte macht gebruiken doe je nu eenmaal niet.

Tegelijkertijd: je macht gebruiken kan wel werken als praten eindeloos duurt, als goede argumenten genegeerd worden en daardoor het vertrouwen helemaal weg is. Kijk naar de opbrengst van de stakingen in verband met een nieuwe cao door NS-personeel. Of kijk naar de verbeterde positie van de boeren aan de onderhandelingstafel over het stikstofdossier, na diverse stevige acties.

Doel

Die macht gebruiken is nogal eens onaangenaam voor een heleboel mensen die er niks mee te maken hebben. Maar de staker en de blokkeerder hebben dan ook helemaal niet als doel om de burger blij te maken. Nee, burgers moeten juist last ondervinden, zoveel last dat ze massaal hun stemmen verheffen, roepen dat het zo echt niet langer kan. Waardoor regering en de directie van NS zich genoodzaakt voelen iets te doen wat ze eerder niet wilden om de wegen weer vrij te krijgen en de treinen aan het rijden. Het doel is de onderhandelingspartner tot maximale concessies te dwingen, concessies die hij zonder het gebruik van die botte macht niet gedaan zou hebben. Good old Machiavelli dus: het doel heiligt de middelen.

Zware middelen

Nu hebben de boeren en de NS-medewerkers wel de mazzel dat zij zware middelen kunnen inzetten, middelen waar de overheid nauwelijks iets tegenover kan zetten. Wat kan je doen tegen een enorme overmacht aan grote, zware trekkers die een aantal snelwegen blokkeren? Die sleep je niet zomaar even weg… Hoe krijg je een heleboel stilstaande treinen als overheid aan het rijden? Niet.

Good old Machiavelli dus: het doel heiligt de middelen”

Slim dus van de boeren en van de NS’ers: als regulier overleg niets oplevert en het water staat tot aan de lippen, overgaan tot het inzetten van middelen waar de gesprekspartner niet omheen kan. U en ik mogen dat onaangenaam vinden, misschien zelfs onredelijk, het werkt wel.

Val op

Er wordt zo’n beetje elke dag op het Malieveld wel ergens voor of tegen gedemonstreerd. Dus als daar weer eens een paar duizend boze toeslagenouders of gedupeerde leenstelselstudenten staan te zwaaien met spandoeken, kijkt geen politicus ervan op. Gaap… over tot de orde van de dag.

Nu heeft niet iedereen ‘zware wapens’ in de vorm van trekkers of treinen voorradig. Ben dus origineel, ga niet alleen maar wat op een grasveld of een plein staan roepen. Doe iets met grote impact, zoveel impact dat men niet om u heen kan. Ga maar eens out of the box brainstormen, beste toeslagenouders en leenstelselslachtoffers, over jullie eigen originele equivalent van de trekker of de trein. Jezelf ergens aan vastketenen of vastlijmen (is nu best wel in de mode) lijkt me overigens niet aan te bevelen. Voor je het weet doet de overheid daar niets meer aan vanwege personeelsgebrek en dan zit je daar een beetje te zitten, een week, een maand.

Visie

Eigenlijk zouden al die heftige protesten en harde acties niet nodig moeten zijn in Nederland, nog steeds één van de rijkste landen ter wereld. Als er voor ons land een heldere, verbindende, samenhangende ‘overall- toekomstvisie’ bestond, als er integer en eerlijk werd bestuurd. Als gemaakte fouten snel en met excuses werden gerepareerd.

Maar er is geen visie over hoe Nederland er over een jaar of 5 of 10 of 25 uit moet zien. Elke belangengroep en iedere minister doet iets in het eigen one-isssue-domein, elkaar vrolijk in de wielen fietsend, met voor de politicus hooguit een horizon tot aan de volgende verkiezingen.

Er wordt steeds minder integer, steeds minder eerlijk bestuurd. Kijk naar de slachtoffers van de toeslagenaffaire, naar de slachtoffers van het falende leenstelsel: barst maar, zegt de overheid. Dan is het niet vreemd dat het vertrouwen in de overheid afneemt. En dat boze mensen tot andere middelen overgaan dan democratische en oplossingsgericht overleg. Dan gaan die mensen, als zij de noodzaak daartoe zien, hun botte macht gebruiken.

De ondernemingsraad en de bestuurder

Dan even naar de wereld waarin ik werkzaam ben: de wondere wereld van medezeggenschap in Nederlandse arbeidsorganisaties. Ondernemingsraden en bestuurders komen daar in het ideale scenario in goed overleg tot breed gedragen keuzes. Vroegtijdig samen aan tafel, open, eerlijk, samen nadenken over een visie op de toekomst van de eigen organisatie en de daarbij passende beleidskeuzes. Zo zou het moeten gaan. Zo gaat het vaak ook. Maar lang niet altijd…

Als geen redelijk gesprek mogelijk is zullen boze ondernemingsraden niet heel anders reageren dan boeren op hun trekkers of NS’ers met hun treinen”

Wordt de or gepasseerd, genegeerd, domweg geconfronteerd met voldongen feiten door een iets te directieve bestuurder, met onacceptabele keuzes, dan kan ook een or pissig worden en zijn macht gaan gebruiken. Macht die onder andere voortvloeit uit een aantal bepalingen in de wet op de ondernemingsraden. Dat is verre van ideaal. Maar als er geen redelijk gesprek mogelijk is zullen boze ondernemingsraden niet heel anders reageren dan boeren op hun trekkers of NS’ers met hun treinen: dan wordt desnoods het breekijzer ingezet. Niet fraai, wel begrijpelijk.

Voorkomen dus zou ik zeggen, dit onaangename scenario: ben verstandig, zie het voordeel van vroegtijdig samen aan tafel gaan als bestuurder en OR, maak samen de best denkbare keuzes richting de toekomst. Dan kan het or-breekijzer in de kast blijven liggen, langzaam verdwijnend onder een dikke laag stof.

Mr. Niek van Keulen is senior-trainer van ondernemingsraden en hun gesprekspartners bij MZ Services in Tilburg. Reacties: Niek.van.keulen@mzservices.nl

Kennisbank OR in de praktijk

Wees als ondernemingsraad goed voorbereid! Met de kennisbank OR in de praktijk heb je altijd toegang tot een schat aan tools, adviezen en artikelen voor een succesvolle uitoefening van je or-werk, met juridische tips en toelichtingen over de meest voorkomende or-zaken.Probeer het een maand gratis uit voor 5 or-leden!

Mr. Niek van Keulen is senior-trainer van ondernemingsraden en hun gesprekspartners bij MZ Services in Tilburg. Contact: Niek.van.keulen@mzservices.nl

Charter Diversiteit van SER inmiddels door ruim 500 bedrijven ondertekend

Charter Diversiteit van SER inmiddels door ruim 500 bedrijven...

Het Charter Diversiteit heeft de mijlpaal van 500 ondertekenaars in Nederland bereikt. Deze grens werd gepasseerd toen eind februari op een...

Controle op de eigen OR met behulp van een Privaat Sociaal Contract

Controle op de eigen OR met behulp van een Privaat Sociaal Contract

Trainer en adviseur Hielke Boersma schreef een boek over de kennis en inzichten die hij opdeed tijdens zijn werk. Een nieuwe aanpak met dezelfde...

Producent papieren zakken sluit in overleg met or Limburgse fabriek met 110 medewerkers

Producent papieren zakken sluit in overleg met or Limburgse fabriek...

Mondi Paper Bags gaat op korte termijn de productie van industriële papieren zakken in Maastricht beëindigen. De directie van Mondi doet dat in...

Zelfvertrouwen is goed, afspraken maken is beter 

Zelfvertrouwen is goed, afspraken maken is beter

2024 is vermoedelijk een jaar waarin van ons gevraagd wordt ons aan te passen aan nieuwe, onverwachte omstandigheden. Maar ook een jaar waarin veel...

Als het niet financieel is onderbouwd, niet doen! 

Als het niet financieel is onderbouwd, niet doen!

Het blijft lastig: werken met cijfers. Ondernemingsraden grijpen zich vast aan Arbo-regelingen, thuiswerkprotocollen en reorganisaties. Maar de...

Afbeelding gemaakt met Dall-E

Huis voor Klokkenluiders: grote toename klokkenluiderszaken in 2023

Klokkenluiders hebben in 2023 veel vaker vermoedens van misstanden gemeld bij het Huis voor Klokkenluiders. Reden hiervoor is de gestegen aandacht...

Pixabay

Maak van je goede voornemens een gewoonte

Een methode om in kleine stapjes nieuwe gewoontes aan te leren. Of slechte juist áf te leren. Klinkt mooi, maar hoe bruikbaar is dit? En hoe kan je...

NOS-gebouw op het Mediapark in Hilversum

OR NOS over vertrek omroepdirecteur Gerard Timmer: 'we respecteren...

Omroepdirecteur Gerard Timmer van de NOS heeft zijn functie neergelegd na artikelen in de Volkskrant waaruit bleek dat hij wel degelijk op de hoogte...