Minder protocol en meer eigen zeggenschap voor de zorgmedewerkers. Daar komt het heel in het kort op neer, vertelt Arjella van Scheppingen. Zij is zelfstandig onderzoeker en ‘facilitator vitale arbeidsorganisaties’. Daarbij richt ze zich vooral op de praktijk in de zorg en hoe mensen daar in een positieve sfeer hun werk kunnen doen. Ofwel: hoe ontwikkel je een oed werkklimaat, dat ervoor zorgt dat mensen er met meer plezier en motivatie blijven samenwerken?
Naar persoonsgerichte zorg
Om daar een antwoord op te geven, moeten we eerst kijken naar wat er allemaal verandert. ‘Dat is nogal wat,’ zeg Van Scheppingen. ‘Op de eerste plaats bij de cliënt: de zorgvraag wordt steeds complexer. Neem bijvoorbeeld ouderen die langer thuis wonen. Als zorgmedewerker ben je tevens hun gast. Dat vraagt iets van je houding. En ook als ze naar een verzorgingstehuis gaan, heb je rekening te houden met de eigen gewoontes en wensen van de cliënten. Ook heb je rekening te houden met andere mensen zoals familieleden en mantelzorgers. Het gaat van persoonsgerichte zorg naar brede ondersteuning op het gebied van bijvoorbeeld welzijn en wonen.’
Daarnaast verandert het soort mensen dat je op de werkvloer tegenkomt. ‘Je groep collega’s wordt op allerlei manieren diverser. Er komen steeds meer verschillende functionarissen met uiteenlopende opleidingen en achtergronden bij. Waaronder fysiotherapeuten, diëtisten, helpenden, woonkamerbegeleiders, mantelzorgers. Formele én informele zorgverleners. En mede door de krapte op de arbeidsmarkt en het tekort aan gekwalificeerde mensen komen er herintreders bij, en bijvoorbeeld statushouders afkomstig uit andere landen.’ De werkvloer wordt interessanter, wil ze maar zeggen, maar ook ingewikkelder. En intussen is ook de emotionele belasting hoog.
Open leerhouding
Het veranderende werk vergt dus iets van de zorgverlener zelf, maar zeker ook van de organisatie. ‘Dit alles vraagt een open leerhouding van de medewerkers. En de organisatie moet de medewerker daarvoor de ruimte bieden. Zorgverleners moeten de zeggenschap krijgen om hun ervaringen te delen. Dat vergt vertrouwen, op de eerste plaats in het eigen vakmanschap. Maar ook vertrouwen in de leidinggevenden en de rest van het team. Als je je een deel voelt van een team, je voldoende autonomie ervaart in je werk en vanuit jezelf de verbinding kunt maken naar cliënten en collega’s en andere betrokkenen, dan groeit meteen de bevrediging die het werk je schenkt.
En daardoor ook wat men noemt duurzaam gemotiveerde inzetbaarheid. ‘Dat begrip ‘inzetbaarheid’ is eigenlijk een lelijk begrip uit een wereldbeeld waarin medewerkers niet in de eerste plaats mensen zijn. Maar eerder een soort pionnen die je op een bepaalde functie inzet.’ Terwijl het, zegt Van Scheppingen, een relationeel vak is!
Intussen zijn medewerkers vaak zelf ook gehecht aan lijstjes en regels. ‘De opleiding is erg taakgericht, dus op de werkvloer moeten nieuwe medewerkers meteen al een omslag maken. Je moet ook van elkaar durven leren en je praktische wijsheid delen. In plaats van de ivoren-toren-protocollen te volgen die een organisatie over je uitstort. Er zijn dus nog flink wat slagen te maken.’
Praktijkverhalen
‘Wat werkt op de werkvloer is dat collega’s verhalen en ervaringen met elkaar uitwisselen. Praktisch gezien kan die jonge collega jou misschien helpen om de verplichte registraties en administratieve handelingen op een snellere manier te doen. En kun jij vanuit jouw ervaring en levenswijsheid de jongere collega ondersteunen in emotionele moeilijke zaken, zoals sterfgevallen onder cliënten. Of deelt de locatiemanager diens dilemma’s, zodat je kan meedenken vanuit jouw positie.’
Actievere rol or
‘Voor de ondernemingsraad zie ik een rol weggelegd om het geluid van de werknemers goed over het voetlicht te krijgen. Bijvoorbeeld door ook samen te werken met de verpleegkundigen-adviesraden (var). Medezeggenschap in de zorg is méér dan alleen belangen behartigen van je collega’s. Or’s kunnen ook als voorbeeld dienen, door zich minder risico-beheersend op te stellen en van een controlerende naar een meer actieve, oplossingsgerichte rol te stappen.’
