De ondernemingsraad moet goed weten waarmee hij instemt en wat de achterban vindt. Dit artikel belicht de instemmingsprocedure en bespreekt de momenten waarin de or met goede vragen aan de gewenste informatie kan komen.
Door Wanne van den Bijllaardt
Soms moet de bestuurder instemming vragen aan de ondernemingsraad. In artikel 27 WOR zijn alle besluiten opgesomd waarbij de ondernemingsraad instemmingsrecht heeft.
Het gaat altijd om voorgenomen besluiten die betrekking hebben op alle of een groep van de in de organisatie werkzame personen. Als de ondernemingsraad niet instemt, dan kan de bestuurder in principe niet doorgaan met het nemen van zijn besluit. Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het niet.
Instemmingsrecht
Het instemmingsrecht is een sterk recht van de ondernemingsraad bij belangrijke veranderingen van de arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden.
Het instemmingsrecht gaat over een regeling of systeem. Het heeft geen betrekking op de hoogte van een arbeidsvoorwaarde. Een beloningssysteem kan wel onder het instemmingsrecht vallen, maar de hoogte van het salaris niet. Dat is iets voor werkgever en de individuele werknemer.
Ook kan er in de cao al een regeling staan, zodat de or geen instemmingsrecht heeft. Kijk daarom altijd in de cao als er een instemmingsvraag komt.
Extra bevoegdheden voor de ondernemingsraad
In de WOR staan de onderwerpen genoemd waar de ondernemingsraad instemmingsrecht over heeft. Deze lijst kan worden uitgebreid in de cao of door de bestuurder en de or. Zij kunnen samen een overeenkomst sluiten waarin zij bijvoorbeeld afspraken maken over extra bevoegdheden voor de ondernemingsraad.
Dit vraagt om slim onderhandelen om de extra bevoegdheden binnen te halen. Bereid het overleg goed voor en vraag eens bij collega-ondernemingsraden of zij een voorbeeld hebben van ondernemingsovereenkomsten.
Zo’n overeenkomst is een aanvulling op de WOR, die beide partijen moeten nakomen. De ondernemingsraad zet de afspraken op papier en ondertekent de overeenkomst en stuurt het op naar de bedrijfscommissie. Op deze manier krijgt de ondernemingsraad extra of andere bevoegdheden die zijn vastgelegd.
Kies de juiste vraag
In het artikel 24-overleg, maar natuurlijk ook binnen de gewone overlegvergadering, is het stellen van goede vragen enorm belangrijk. Door vragen te stellen, kan de or het gesprek sturen. Het lijkt eenvoudig, maar goede vragen stellen is een kunst.
Door de juiste vragen te stellen, krijgt de ondernemingsraad het gewenste antwoord. Een geoefende vragensteller switcht naar gelang de situatie tussen de verschillende vraagsoorten.
We onderscheiden de volgende vragen:
Gerichte vraag
Je stelt een korte duidelijke vraag naar feitelijke gegevens. De vraag levert je informatie op.
Open vraag
Hoeveel loonsverhoging krijg ik? Wanneer komt de nieuwe collega? Bij open vragen weet je het antwoord niet. De or geeft de ander alle ruimte om te antwoorden en te praten. Deze vraag kan de ondernemingsraad veel informatie op leveren.
Gesloten vraag
Wat ben je van plan met de arbeidsvoorwaarden? Hoe kijkt de or tegen de arbeidsomstandigheden in de werkplaats aan? In deze gesloten vraag geeft de or de ander juist weinig ruimte voor een antwoord. De ondernemingsraad weet precies waar hij aan toe is. De or kan het gesprek sturen.
Voorbeeld: Wordt het contract met de arbodienst verlengd?
Keuzevraag
Met de keuzevraag dwingt de ondernemingsraad de ander te kiezen. Dat geeft de or duidelijkheid.
Voorbeeld: Ben je voor of tegen het voorstel van de ondernemingsraad?
Suggestieve vraag
Sommige vragen zijn niet objectief. Een suggestieve vraag is een vraag waarin een mening verpakt zit. De ondernemingsraad stuurt zo aan op een ‘ja’ of een ‘nee’. Voorbeeld: Ben je het met ons eens dat we daarin moeten investeren?
Controlevraag
Een controlevraag wordt gesteld om erachter te komen of de vraagsteller begrijpt wat de antwoordgever bedoelt. Dat geeft de ondernemingsraad de kans bij te sturen als men op de verschillende golflengte zit.
Voorbeelden: Herken je wat ik zeg? Heb ik het standpunt van de or voldoende toegelicht?
Tegenvragen
Soms is de ondernemingsraad het initiatief in het gesprek kwijt. De or kan dan tegenvragen stellen.
Voorbeelden: Waarom vraag je dat? Wat is de achtergrond van jouw vraag?
Retorische vraag
Een retorische vraag is een bewering in vraagvorm. Op deze vraag is geen antwoord nodig.
Voorbeeld: Zijn we niet allemaal trots op onze organisatie?
Schriftelijk
Als de bestuurder de ondernemingsraad om instemming vraagt dan moet hij dat schriftelijk doen. In een instemmingsverzoek moet staan waarover de ondernemingsraad moet instemmen, wat de beweegredenen zijn voor het voorgenomen besluit en wat de gevolgen zijn van het voorgenomen besluit.
Controleer of dit in het instemmingsverzoek staat. Is dat niet het geval vraag dan om een volledig instemmingsverzoek. Stel de vragen schriftelijk en vraag om een schriftelijk antwoord.
Laat je niet opjagen, want je moet evenals in het adviesrecht een goede afweging kunnen maken. Je kunt alleen instemmen als je op de vragen een antwoord hebt gehad.
Informatie verzamelen
Als de or de instemmingsaanvraag heeft gelezen, bespreek deze dan tijdens de or-vergadering. Heeft de or voldoende informatie om in te stemmen? Zo nee, vraag de informatie aan de bestuurder. De ondernemingsraad heeft informatierecht (artikel 31 WOR).
- Lees ook: Betere naleving informatierecht gewenst
Raadpleeg eventueel externe deskundigen. Dat kan bijvoorbeeld een vakbondsbestuurder zijn of collega’s in het bedrijf. Daar kan veel kennis en informatie zitten. Ook ondernemingsraden van zusterbedrijven kunnen een bron van informatie zijn.
De or moet zich realiseren dat instemming nadelig kan zijn voor individuele werknemers. Raadpleeg de achterban voordat er wel/geen instemming wordt verleend.
Als de or informatie van de achterban wil, bedenk dan wie benaderd moet worden. Zijn dat alle werknemers of slechts enkele personen? Als de or snel veel mensen wil bereiken dan kan er ook een enquête worden uitgezet. De or weet dan in hoofdlijnen wat de achterban wil. De or kan ook de werkoverleggen bezoeken of een achterbanbijeenkomst houden als er meer interactie nodig is.
Overlegvergadering
Net als bij het adviesrecht van de ondernemingsraad moet er bij het instemmingsrecht minstens één overlegvergadering zijn geweest voordat het besluit wordt genomen.
In het overleg kan de or toelichting vragen op de plannen of tegenvoorstellen indienen. De bestuurder wil graag draagvlak voor zijn plannen. Dat geeft de ondernemingsraad een goede positie aan de overlegtafel. Als er afspraken worden gemaakt met de bestuurder, vraag dan om een aangepast instemmingsverzoek.
Na het overleg deelt de ondernemingsraad zo spoedig mogelijk schriftelijk en met redenen omkleed zijn beslissing aan de bestuurder mee. Maak afspraken met de bestuurder wanneer de or al dan niet instemt. Als de or zijn reactie geeft, schrijf dan zakelijk, feitelijk en wees niet suggestief, zodat het voor iedereen duidelijk is.
Het besluit
Zolang de ondernemingsraad geen instemming heeft gegeven, kan de bestuurder de regeling niet invoeren, wijzigen of intrekken. Als de bestuurder voor het voorgenomen besluit geen instemming van de or heeft gekregen, dan kan hij de kantonrechter om toestemming vragen om het besluit te nemen.
De kantonrechter kijkt naar de redelijkheid van de beslissing van de or of naar eventuele zwaarwegende bedrijfsorganisatorische, bedrijfseconomische of bedrijfssociale redenen. Als die er zijn dan geeft hij de bestuurder gelijk om het besluit toch te nemen.
Nietigheid inroepen
Er kan ook een andere situatie zijn. De bestuurder neemt zijn besluit en legt de mening van de or naast zich neer of negeert de or. Zodra de raad merkt dat de bestuurder zonder instemming van de or zijn besluit heeft genomen, dan kan de or nietigheid inroepen.
De ondernemingsraad kan slechts een beroep op de nietigheid doen binnen een maand nadat de bestuurder de or heeft meegedeeld dat hij toch zijn besluit gaat uitvoeren of dat de raad is gebleken dat de bestuurder uitvoering of toepassing geeft aan zijn besluit.
De or vraagt vervolgens aan de kantonrechter om het besluit niet uit te voeren. Het is zinvol om juridisch advies te vragen als de raad in zo’n situatie terecht komt. Vergeet niet de bestuurder te melden dat er juridisch advies wordt aangevraagd.
Wanne van den Bijllaardt is opleidingscoördinator van OR Academy. Dit artikel is eerder gepubliceerd in vakblad OR & communicatie.
Lees ook:
- Artikel 27 WOR: het instemmingsrecht
- Aanpassingen pensioen: heeft or instemmingsrecht?
- Informatierecht: Reken af met jargon en vaagtaal
- 6 tips: dynamisch vergaderen en effectief besluiten
Nieuw: verdiepingscursus Advies- en instemmingsrecht
Voor de or is het van groot belang om de belangrijkste bevoegdheden tot in de puntjes te kennen en in de praktijk goed te kunnen toepassen. Vergroot je kennis met de Verdiepingscursus Advies- en instemmingsrecht.
Geef een reactie