Weinig werkgevers hebben de arbovoorlichting goed op orde, terwijl er veel onheil mee kan worden voorkomen. Wat de ondernemingsraad kan doen om de arbovoorlichting op een hoger peil te brengen.
Door Koen Langenhuijsen
De Arbowet spreekt duidelijke taal over arbovoorlichting. Werknemers verantwoord leren omgaan met de risico’s in hun werk vereist gedegen voorlichting. De Arbowet schrijft voor dat iedere werkgever zijn werknemers doeltreffende voorlichting en onderricht biedt over hun arborisico’s en beschermende maatregelen.
Zoals over omgaan met agressie voor medewerkers in de zorg, openbaar vervoer, politie of sociale dienst. Of over veilig lassen voor de technische dienst, en tillen in de productie en het magazijn.
Structuur voor de voorlichting ontbreekt
De meeste organisaties blijken geen doordachte structuur te hebben voor de arbovoorlichting. Daardoor gaan er zaken mis. Ten eerste blijft de arbovoorlichting bij diverse onderwerpen en functies achterwege.
Een voorbeeld uit de rechtspraktijk:
Een monteur is van vier meter hoog van een ladder gevallen. Hij verbrijzelt zijn rechterarm op verschillende plaatsen en zal deze nooit meer goed kunnen gebruiken. Bij de rechter bleek dat hij geen voorlichting en onderricht hadden gekregen over het gebruik en de juiste opstelling van de ladder. De werkgever kreeg een boete.
Dit voorbeeld toont wat de verstrekkende gevolgen kunnen zijn van een gebrek aan arbovoorlichting. Dat geldt niet alleen in een productie-omgeving. Op menig kantoor is voorlichting over beeldschermwerk en werkdruk onmisbaar.
Werknemers klagen over algemene, niet op hun werk toegesneden verhalen
Ten tweede is de voorlichting die wel wordt aangeboden, vaak van onvoldoende kwaliteit. Werknemers klagen over algemene, niet op hun werk toegesneden verhalen en saaie presentaties. Zelden wordt nagegaan of eerdere instructies effectief zijn gebleken. Sommige ‘toolboxmeetings’ bestaan uit het uitdelen van wat schriftelijk materiaal en het verzamelen van handtekeningen voor ontvangst. Zulke voorlichting is een papieren tijger.
Tot slot is de arbovoorlichting nogal eens eenmalig en wordt hij soms jarenlang niet herhaald. Terwijl herhaling toch het toverwoord is bij gedragsbeïnvloeding. Eenmalige losse flodders treffen zelden doel.
Dring aan op een arbovoorlichtingsplan
Om de arbovoorlichting doeltreffend te laten zijn, is het nuttig dat de ondernemingsraad bij de werkgever aandringt op een ‘arbovoorlichtingsplan’. Daarin staat per functie vermeld, welke arbo-onderwerpen worden aangeboden en wanneer ze worden herhaald.
Voor verpleegkundigen bijvoorbeeld wordt tweemaal per jaar in het werkoverleg een kwartier aandacht besteed aan de praktische aanpak van prikincidenten. Daarnaast is er elke twee jaar een uitgebreide instructie over de juiste manier van tillen, etc. Bij andere functies worden uiteraard andere trainingen met herhaling gepland.
Vooral praktische oefening is belangrijk voor gedrags-verandering
Het is wijs om bij herhaling van een onderwerp steeds andere werkvormen toe te passen: uitleg met vragen, een praktische oefening op de werkplek, een quiz of een arbofilmpje.
Zoek creatieve vormen die passen bij de doelgroep. Zo verzorgt een metaalbedrijf eenmaal per jaar een veiligheidsweek, waarbij elke dag aan alle werknemers verschillende arbothema’s worden voorgelegd. Uiteraard zijn die toegesneden op de verschillende functies.
Ook zijn op arboportaal.nl, in enkele arbocatalogi allerlei korte en praktische arbovoorlichtingsfilmpjes te zien en te downloaden. Enkele organisaties werken zelfs met Arbogames, al dan niet digitaal. Maar ook het samen analyseren van een recent (bijna-)ongeval kan heel leerzaam zijn.
Onderricht: oefenen in de praktijk
Naast herhaling en afwisseling is vooral praktische oefening van belang om gedragsverandering bij werknemers te bewerkstelligen. Dat is wat de Arbowet bedoelt met de term ‘onderricht’.
Het is niet voldoende om alleen maar informatie over te dragen over een arborisico. Het blijkt veel doeltreffender om met werknemers in de praktijk te gaan oefenen met veilig en gezond werken.
Hoe laad je met de minste rugbelasting een rolcontainer, of til je een patiënt uit bed? Hoe kan een grote last veilig gehesen worden? Hoe gaan we om met deze gevaarlijke stof? Hoe stel je de beeldschermwerkplek goed in?
Dat leren werknemers het best door het onder begeleiding zelf te doen. Liefst op de eigen werkplek. Dan kan ook meteen gedemonstreerd worden waar het beter kan.
Arbovoorlichting: tips voor de ondernemingsraad
1) Probeer als or eerst na te gaan wat de kwaliteit is van de huidige arbovoorlichting en het -onderricht in de eigen organisatie. Wat wordt er aangeboden, hoe beoordelen werknemers dat, is er een planmatige aanpak? Breng de resultaten in kaart en bespreek dit met de bestuurder.
2) Probeer toe te werken naar verbeterafspraken die vooral een planmatige aanpak mogelijk moeten maken. Liefst een aanpak die in samenspraak met preventiemedewerkers, or, leidinggevenden en enkele werknemers wordt opgesteld.
3) Als eerste stap kan een herhaaldelijke arbovoorlichting over de belangrijkste arbo-risico’s worden afgesproken.
Wat zegt de wet?
De Arbowet geeft in artikel 8 helder aan wat er van een werkgever wordt verwacht:
Werknemers moeten doeltreffend worden ingelicht over de risico’s in hun werk en over de maatregelen die tegen die risico’s zijn genomen. Daarnaast is doeltreffend onderricht vereist.
Speciale aandacht is vereist voor jeugdigen, persoonlijke beschermingsmiddelen, machinebeveiliging en de organisatie van de arbozorg. En in het Arbobesluit is opgenomen dat in ieder geval uitgebreide arbovoorlichting en onderricht moet worden gegeven aan werknemers die te maken hebben met: schadelijk geluid, mechanische trillingen, werkdruk, ongewenst gedrag, fysieke belasting en gevaarlijke stoffen. Verder bevat de arbocatalogus in enkele sectoren nog aanvullende voorschriften.
Tot slot: Als een arbeidsinspecteur een arbo-overtreding constateert, wordt de hoogte van de boete verlaagd als de werkgever kan aantonen over dit punt voorlichting en onderricht te hebben verzorgd.
En bij aansprakelijkheidszaken na een bedrijfsongeval of een beroepsziekte, weegt ook de rechter zwaar mee of de betrokken werknemer aantoonbaar is voorgelicht over het arborisico dat tot het letsel heeft geleid.
Koen Langenhuysen is or-trainer bij Fijn Werk, info@fijn-werk.nl
Dit artikel is eerder gepubliceerd in OR magazine.
Lees ook:
1-daagse opleiding: Or en preventiemedewerker
De nieuwe Arbowet kent een verplichte nauwe samenwerking en advisering tussen or, bestuurder, arbodienstverleners en preventiemedewerker(s). Tijdens de opleiding Or en preventiemedewerker leer je de praktijkkennis van de preventiemedewerker en de invloed van de ondernemingsraad effectief te combineren.
Training: De nieuwe Arbowet in jouw praktijk
Alles weten over de vernieuwde Arbowet? Volg de training De nieuwe Arbowet in jouw praktijk.
Deze training kan ook incompany verzorgd worden.
Ik vind het goed dat de Arbowet bestaat. Zo wordt werk zoals lassen veiliger gemaakt. Het is belangrijk dat iedereen weet hoe je met risico’s omgaat, of je nou werkgever of werknemer bent.