Medezeggenschap bij platformarbeid: tijd voor update WOR

Al enige tijd worstelt de maatschappij en de arbeidsrechtelijke wereld met het fenomeen platformarbeid. Platformwerkers verrichten vaak op zzp-basis werkzaamheden via een digitaal platform, dat vraag en aanbod bij elkaar brengt. Over het nut en de noodzaak van medezeggenschap voor platformarbeiders.

Door Dennis Schwartz

Omdat zzp’ers op zelfstandige basis werken, zijn deze arbeiders niet beschermd door het arbeidsrecht. Vooral vakbonden spannen zich in om deze werkenden toch als werknemers aangemerkt te krijgen. Recentelijk kregen zij de deksel op de neus toen de rechter oordeelde dat een Deliveroo-bezorger toch echt een zelfstandig ondernemer is en geen werknemer.

In ondernemings-raden leven veel vooroordelen over flexwerkers

In hun strijd voor vaste contracten verliezen vakbonden nogal eens het belang van medezeggenschap van flexwerkers uit het oog. De ondernemingsraad kan de positie van deze groep arbeiders versterken. Maar in ondernemingsraden leven naar mijn mening onterecht veel vooroordelen over flexwerkers. Daardoor zijn zij ondervertegenwoordigd in de meeste raden, terwijl flexwerkers in veel organisaties een groot deel van het personeelsbestand uitmaken.

In dit artikel beschrijf ik nut en noodzaak van medezeggenschap voor platformarbeiders. Daarnaast komen de juridische mogelijkheden voor medezeggenschap bij zelfstandigen en andere flexwerkers aan bod.

Onterechte aannames

Vakbond FNV stelt dat hij liever heeft dat bedrijven, in plaats van zich te richten op medezeggenschap voor flexwerkers, meer vaste contracten aanbieden. Waar komt die terughoudendheid vandaan?

Ik denk dat dit tweeledig is. Enerzijds zouden flexwerkers niet geïnteresseerd zijn in medezeggenschap. Anderzijds bestaat de angst dat zij alleen oog hebben voor de korte termijn en dus geen belang hechten aan een bestendige ontwikkeling van de onderneming. Deze aannames zijn beide onterecht.

Geen interesse in medezeggenschap?

Ten eerste is het niet juist dat flexwerkers – platformwerkers in het bijzonder – geen interesse hebben in medezeggenschap. Een tekenend voorbeeld is het Rider Forum van maaltijdbezorger Deliveroo. Het is een medezeggenschapsorgaan dat weliswaar geen formele bevoegdheden heeft, maar wel betrokken wordt bij de besluitvorming over bijvoorbeeld beloning.

Deze vorm van medezeggenschap staat nog in de kinderschoenen. Er is geen regelgeving over, dus alles moet tussen de zelfstandigen en Deliveroo worden afgesproken. Dit jaar zijn er verkiezingen geweest waarbij zich voor een totaal van tien zetels, ruim dertig platformwerkers kandidaat hebben gesteld. Dat zijn aantallen waar menig ondernemingsraad jaloers op is.

Het Rider Forum

Voor dit artikel sprak ik daarom met Sergio Schaart, bezorger bij Deliveroo en lid van het Rider Forum. De oprichting van het forum kende wel enkele haken en ogen, vertelt hij. Zo moesten uiteraard tariefafspraken gemaakt worden voor de werkzaamheden van de zelfstandige leden van het forum.

Daarnaast onderzoekt het Rider Forum nog wat de optimale manier is om contact te hebben met de achterban. Toch merkt Schaart dat hun input nu wel effect begint te hebben.

Over zijn motivatie om zich kandidaat te stellen zegt hij: ‘Als je het niet doet, bepaalt zo’n organisatie toch wat ze zelf wil en het is beter om van binnenuit het systeem te proberen te beïnvloeden.’ Hij merkt ook dat Deliveroo het Rider Forum serieuzer neemt: ‘Het doen van constructieve voorstellen maakt dat je invloed krijgt. Deliveroo merkt dat het toch fijn is, zo’n club die meedenkt.’

Het beleid bij slecht weer

De onderwerpen waarover gesproken wordt, worden benoemd door collega David Mornout: ‘Per meeting komen we als Forum en Deliveroo met enkele onderwerpen die we bespreken. Voorbeelden van onderwerpen zijn het beleid bij slecht weer, de introductie van distance fees en evenementen die Deliveroo voor riders organiseert.’ Van desinteresse voor medezeggenschap is dus geen sprake.

Het tweede bezwaar is meer inhoudelijk. Flexwerkers – en zelfstandigen in het bijzonder -zouden geen goede bijdrage kunnen leveren aan medezeggenschap. Ook dit argument is niet terecht. Medezeggenschap moet in het belang van de organisatie als geheel werken, dus ook in het belang van de daar werkzame flexwerkers.

Met name bij platformarbeid speelt dit. Daar bestaat de organisatie voor het overgrote deel uit zelfstandigen en ook zij hebben belang bij het bloeien van de organisatie. Ze zijn dus zeker geen gevaar voor medezeggenschap, maar kunnen juist een noodzakelijke bijdrage leveren.

De juridische mogelijkheden

Welke mogelijkheden bestaan er om medezeggenschap onder platformarbeiders en flexwerkers in het algemeen te vergroten? Daarvoor moeten in de eerste plaats twee vragen worden beantwoord: is een platform een ‘onderneming’ in de zin van de WOR? En is een platformwerker/zzp’er een ‘in de onderneming werkzame persoon’ in de zin van de WOR?

In het Europees recht wordt de eis van de arbeids-overeenkomst niet gesteld

Om als onderneming te kunnen worden aangemerkt moet sprake zijn van een organisatie waar mensen werken op basis van een arbeidsovereenkomst. Hoewel een platform werkt met zzp’ers op basis van een digitaal algoritme, zal vaak wel een aantal mensen werkzaam zijn op basis van een arbeidsovereenkomst. Denk bijvoorbeeld aan administratieve krachten.

Zelfs wanneer er alleen maar zzp’ers werken in een organisatie, zou er sprake moeten zijn van een onderneming. Dat komt omdat deze bepaling in de WOR niet in overeenstemming is met het Europees recht omtrent medezeggenschap. Daar wordt de eis van de arbeidsovereenkomst niet gesteld.

Het getalscriterium van de WOR

De tweede vraag is van belang om te beoordelen wie meetelt voor het getalscriterium van de WOR en wie actief en passief kiesrecht hebben. Het is in principe een feitelijke vaststelling dat iemand onderdeel uitmaakt van de arbeidsorganisatie die de onderneming vormt.

Daarnaast is het echter nog vereist dat deze persoon werkzaam is op basis van een arbeidsovereenkomst of publiekrechtelijke aanstelling (als ambtenaar). Zzp’ers voldoen hier per definitie niet aan en tellen dus niet mee voor de grens van vijftig werknemers voor het verplicht instellen van een ondernemingsraad.

Geen wettelijke verplichting tot het instellen van een ondernemingsraad

In een onderneming zoals een platform, waar voor het overgrote deel mensen niet werken op basis van een arbeidsovereenkomst, bestaat dus geen wettelijke verplichting tot het instellen van een ondernemingsraad. Uit dit gemis blijkt dat de WOR op dit punt achterloopt en –overigens net als het arbeidsrecht in den brede – nog niet veel raad weet met platformarbeid.

De WOR biedt overigens wel een mogelijkheid zelfstandigen gelijk te stellen met werknemers als dit voor een goede toepassing van de wet nuttig is. Voor organisaties waar nog geen ondernemingsraad is ingesteld, staat deze mogelijkheid helaas niet open. De gelijkstelling moet namelijk plaatsvinden in overeenstemming met de (reeds bestaande) ondernemingsraad.

Conclusie

Medezeggenschap is van belang voor alle werkenden, niet alleen degene die op basis van een arbeidsovereenkomst werken. Voor platformwerk door zzp’ers heeft de WOR nog te weinig mogelijkheden.

Ik pleit daarom voor een update om de WOR weer toekomstbestendig te maken. Voor de al bestaande ondernemingsraden is het van belang ook te proberen leden te krijgen vanuit de flexwerkers binnen de onderneming. Die behoren immers net zo zeer tot de organisatie als werknemers in vaste dienst.

Dennis Schwartz, Arbeidsrechtjurist USG Legal.

Dit artikel is gepubliceerd in OR magazine.

 

Lees ook:

• Koolmees: ‘Flexwerker beter betrekken bij medezeggenschap’
• Zet flexibilisering op de or-agenda
• Or, laat de flexwerker niet barsten