Een selfie van je ondernemingsraad

Natuurlijk, jullie ondernemingsraad is proactief, flexibel, en denkt mee met de bestuurder. Althans, dat zegt de or zelf. Maar is het echt waar? Misschien wordt het tijd voor een scherper beeld van de sterke en zwakke kanten. Met de OR-selfie.

Door Peter Passenier

Zijn jullie als ondernemingsraad proactief of reactief? Het is een vraag die or-adviseur Porto Franco van tri-plus regelmatig stelt. En in het overgrote deel van de gevallen luidt het antwoord: proactief. Logisch, zegt Franco. Maar niet altijd waar.

‘Want in de digitale vragenlijsten die we aan zo’n or voorleggen, maken we dat begrip ‘proactief’ concreet. Met vragen als: ‘Hoeveel keer hebben jullie het afgelopen jaar gebruik gemaakt van jullie recht op initiatief?’ En dan is de oogst vaak heel mager: meestal is dat niet één keer gebeurd. Dat toont het grote voordeel van de OR-selfie.’

Een scherper beeld dan de or-leden zelf op hun netvlies hadden

Precies wat de naam suggereert

Die OR-selfie is precies wat de naam suggereert: een foto van de or. En dan ook nog een foto in hoge resolutie. Want de uitkomsten van de vragenlijsten geven een scherp beeld van de sterke en zwakke kanten van de or. Sterker nog, een scherper beeld dan de or-leden zelf op hun netvlies hadden.

‘Je ziet dat als je vraagt naar de relatie met de bestuurder’, zegt Franco. ‘Dan zegt de ene helft van de or dat die prima is, en volgens de andere helft laat die juist te wensen over.
Dat kan leiden tot problemen, want diezelfde or zal geen uniforme manier hebben om met die bestuurder om te gaan.’

Ook de opleidingsbehoefte in beeld

De selfie brengt niet alleen de or in beeld, maar ook zijn opleidingsbehoefte. ‘Want hoe gaat dat in de praktijk?’, vraagt adviseur Geraldo Kumeling van tri-plus. ‘Tijdens de or-vergadering doet men een rondje, en ieder or-lid vertelt wat hij tijdens een training terug wil zien.

Het resultaat is een lang lijstje van mogelijke onderwerpen. Onderhandelen met de bestuurder staat daar bijna altijd op, en verder vergadervaardigheden, teambuilding, veranderingen in de Arbowet, en ook nog iets over arbeidsrecht.

Dat lijstje gaat integraal naar de trainers, zonder dat die or-leden zich de vraag hebben gesteld waar ze de prioriteiten leggen. Wat wil je als or bereiken? Waar krijg je in de komende tijd mee te maken? Een selfie brengt dat veel scherper in beeld.’

Werken aan speerpunten

Met de uitkomsten van de vragenlijsten kan een ondernemingsraad volgens Kumeling gaan werken aan speerpunten. ‘Or-leden streven bijvoorbeeld naar een grotere vergaderdiscipline omdat de vergaderingen altijd uitlopen. Dan kun je tijdens zo’n opleiding de vraag stellen hoe dat komt. Verzuimt de or bijvoorbeeld bij ieder agendapunt een doel vast te stellen? Of geeft de voorzitter te weinig sturing?

Een andere mogelijkheid: een or streeft ernaar om bij instemmingstrajecten eerder te worden ingelicht. Alweer kun je dan tijdens de opleiding verder de diepte ingaan. Waarom word je nu niet op tijd ingelicht? En welke informatie heb je eigenlijk nodig? En natuurlijk: wat heb je zelf gedaan om de benodigde informatie wél op tijd naar boven te krijgen?’

Een betere relatie met de bestuurder

In het laatste geval kan een selfie ook bijdragen aan een betere relatie met de bestuurder. Dat ontdekte Franco tijdens een traject met een grote, internationale organisatie. ‘Uit de vragenlijsten bleek dat de or daar vond dat hij te laat bij instemmingstrajecten werd betrokken. Dus wat deden wij: wij lieten die vragenlijsten ook invullen door het management. En de uitkomsten daarvan vertelden een ander verhaal.

Volgens het management was de or namelijk erg traag, en daar had de bestuurder last van. Die kreeg immers instructies van boven om bepaalde veranderingen door te voeren. En daar was altijd haast mee.’

Toen zei de bestuurder tegen de or: help me

Vervolgens bleek dat de selfie partijen ook dichter bij elkaar kan brengen. ‘Want wat zag je toen we beide partijen met elkaars uitkomsten confronteerden? Toen zei de bestuurder tegen de or: help me. Want die beslissingen van boven, daar was hij het zelf niet altijd mee eens. En als de or zijn bezwaren in zijn uiteindelijke oordeel zou opnemen, had hij, de bestuurder, munitie om die beslissingen aan te vechten.

Zo blijkt maar weer: wij zien de wereld niet zoals hij feitelijk is, maar zoals wij die ervaren. Wat je ziet is bepalend voor wat je doet.’

Betere samenwerking tussen de medezeggenschapsorganen

Tot slot leidt een selfie ook tot een betere onderlinge samenwerking van de medezeggenschapsorganen zelf. Bij grotere concerns is die medezeggenschap immers niet alleen vertegenwoordigd door een or, maar ook door bijvoorbeeld centrale ondernemingsraden en onderdeelcommissies. En volgens Kumeling is een geoliede samenwerking tussen die partijen heel belangrijk.

‘De centrale ondernemingsraad denkt mee op het strategisch niveau, maar de onderdeelcommissies denken veel operationeler. Die hebben juist contact met de werkvloer, op het niveau van schroefjes en boutjes. Daardoor vormen die onderdeelcommissies de oren en de ogen van de Centrale Ondernemingsraad. Die laatste wil immers weten of de besluiten op strategisch niveau op operationeel niveau worden gerealiseerd. En zo niet, waarom niet.’

Vandaar het belang van de vragenlijsten. ‘Die laten zien wat centrale ondernemingsraden en onderdeelcommissies van elkaar verwachten – en of ze die verwachtingen ook waarmaken.

Niet gebaat bij eenheidsworst

Maar dat is niet alles. Een organisatie met een centrale ondernemingsraad beschikt meestal over meerdere vestigingen, en dus krijgen de verschillende onderdeelcommissies te maken met verschillende uitdagingen. En daarmee met verschillende opleidingsbehoeften.

Zulke commissies zijn dus niet gebaat bij eenheidsworst, één opleiding voor alle ondernemingsraadsleden. Je moet dat veel meer toespitsen. Juist een selfie kan daarmee helpen.’