Het jaar 2019 bracht drie wijzigingen in arbo-regelgeving. Het gaat om strengere regels voor alcohol- en drugstesten, strengere toetsing van de arbocatalogus en de zogenaamde ‘verlengde arm’ bij arbodiensten, waarbij bedrijfsartsen taken kunnen delegeren. Wat betekenen deze wijzigingen in de praktijk voor ondernemingsraden?
Door Koen Langenhuysen
Geen alcohol- en drugstesten meer?
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) bepaalde in maart 2019 dat het volgens de huidige Nederlandse privacywetgeving niet is toegestaan dat bedrijven hun werknemers testen op het gebruik van alcohol, drugs of geneesmiddelen. Dat is alleen nog maar geoorloofd bij enkele per wet aangegeven beroepen, zoals piloten en schippers.
Voorheen waren voor alle andere beroepen testen onder een aantal strikte voorwaarden toegestaan, en alleen als een individuele medewerker duidelijk onder invloed op het werk leek te zijn waardoor veiligheidsrisico’s ontstonden.
Nu is dat niet meer geoorloofd, in afwachting van nadere wetgeving. Een bedrijf dat in strijd met de nieuwe zienswijze van Autoriteit Persoonsgegevens handelt kan een onderzoek en eventueel een boete tegemoetzien. Bijvoorbeeld na een klacht van een medewerker.
- Tip: Koen Langenhuysen leidt je langs alle recente arbo-ontwikkelingen, ook die in het kader van corona, tijdens de Or wetgeving en actualiteitendag op 10 juni, een live online seminar!
Ondernemingsraad kan in een ingewikkelde positie komen
De AP vindt dat het aan de regering is om te bezien voor welke risicovolle beroepen waarvoor nog geen specifieke regels bestaan, het nodig is deze regelgeving alsnog te maken. Het is nog niet bekend of en wanneer nieuwe wetgeving op dit punt te verwachten is.
Bedrijven en ondernemingsraden kunnen in een ingewikkelde positie belanden door deze nieuwe zienswijze van de Autoriteit Persoonsgegevens. Aan de ene kant is het wijs om niet tegen deze zienswijze in te gaan, alleen al om geen onderzoek en boete te riskeren. Aan de andere kant ontstaat een lastige situatie als werknemers niet getest kunnen worden die kennelijk onder invloed zijn en daarmee hun eigen veiligheid en die van hun collega’s in gevaar kunnen brengen.
Regelingen nagaan
Ondernemingsraden doen er verstandig aan om eerst na te gaan of er momenteel in regelingen van hun bedrijf de mogelijkheid bestaat dat er alcohol- en/of drugstesten worden afgenomen bij werknemers.
Is dat het geval, dan is het zaak om de werkgever te wijzen op de uitspraak van de Autoriteit Persoonsgegevens en de betreffende onderdelen te laten verwijderen uit de regelingen. In plaats daarvan kunnen or en directie in overleg een werkwijze opstellen die het mogelijk maakt om zonder testen, na een zorgvuldige afweging, een collega te schorsen die kennelijk onder invloed aan het werk is.
Vaak kan een vergelijkbare werkwijze worden toegepast uit de bestaande regelingen, als een werknemer die van gebruik wordt verdacht weigert mee te werken aan een alcohol- of drugstest.
Instemmingsrecht alcohol- en drugsbeleid
De ondernemingsraad heeft overigens instemmingsrecht over de aanpassingen van de regeling inzake alcohol- en drugsbeleid en heeft daarmee een krachtige positie om een werkbare en rechtvaardige regeling mogelijk te maken.
Strengere toetsing Arbocatalogus
Ruim 160 sectoren hebben de afgelopen jaren een arbocatalogus opgesteld. De bedoeling van een arbocatalogus is dat sociale partners er concrete en op de sector gerichte uitwerkingen in opnemen van globale voorschriften in de arboregelgeving.
Het kwaliteitsverschil tussen de arbocatalogi is momenteel enorm. Sommige arbocatalogi bevatten een onoverzichtelijke stroom van arbovoorlichtingsmateriaal en zijn al tien jaar niet meer geactualiseerd. Andere arbocatalogi worden goed up to date gehouden en bevatten puntige arbonormen die voor de sector zijn afgesproken tezamen met goede praktijken.
Arbocatalogus mag niet ouder zijn dan 6 jaar
In juni 2019 is in een beleidsregel vastgelegd dat een arbocatalogus niet meer dan 6 jaar oud mag zijn. Die termijn is voor het merendeel van de huidige arbocatalogi al verlopen. Fasegewijs schrijft de Inspectie SZW sectoren aan om hun arbocatalogus te actualiseren.
Wat dit interessant maakt is dat Inspectie SZW sinds kort strenger optreedt bij de toetsing van een nieuw ingediende arbocatalogus. Alleen als een sector een duidelijke en correcte invulling geeft aan globale voorschriften in de arbowetgeving, wordt een arbocatalogustekst nog goedgekeurd.
Een belangrijke steun in de rug
Dat betekent voor ondernemingsraden in een sector met een arbocatalogus dat ze in de komende jaren kunnen uitzien naar een beter bruikbare arbocatalogus, met concrete sectornormen waaraan alle werkgevers in de sector zich moeten houden. Dergelijke branchenormen kunnen voor ondernemingsraden een belangrijke steun in de rug betekenen als er arbokwesties in het bedrijf ter sprake komen.
Op arboportaal.nl is te zien in welke sectoren een arbocatalogus van kracht is. Houd in de gaten wanneer in de eigen sector vernieuwde teksten door Inspectie SZW worden goedgekeurd. Vanaf dat moment zijn ze verplichtend voor de hele sector.
Verlengde arm bij arbodiensten
Door een nijpend tekort aan bedrijfsartsen wringen arbodiensten zich in bochten om hun klanten te kunnen bedienen. Ze schakelen bijvoorbeeld, in plaats van bedrijfsartsen, ‘arbo-artsen’ of verpleegkundigen in. Die zijn niet gecertificeerd als bedrijfsarts en zijn beduidend minder opgeleid.
Bovendien zetten arbodiensten allerlei andere functionarissen in die niet medisch geschoold zijn, bijvoorbeeld voor gesprekken met zieke werknemers. Deze medewerkers dragen fraaie namen als inzetbaarheidscoach, casemanager of re-integratieconsulent.
Taakdelegatie
Het is wettelijk toegestaan dat, onder gezag van een bedrijfsarts, anderen taken van hem overnemen. Dat heet ‘taakdelegatie’ of de ‘verlengde arm’. Maar bedrijfsartsen mogen niet alle taken overdragen, zoals het opstellen van probleemanalyses. In de praktijk ontstaat er een grijs gebied, waardoor niet of onvoldoende medisch opgeleide arbodienstmedewerkers ‘doktertje gaan spelen’.
In mei 2019 verscheen op Arboportaal.nl een ‘Werkwijzer Taakdelegatie’, opgesteld door het ministerie van SZW. Die werkwijzer bevat nuttige elementen zoals checklijsten voor de bedrijfsarts om de taakdelegatie zorgvuldig te organiseren, en de aanbeveling dat de bedrijfsarts met de or de manier van taakdelegatie bespreekt.
Weinig duidelijke grenzen
Maar de werkwijzer stelt vooral teleur omdat er weinig duidelijke grenzen in zijn opgenomen. Het grijze gebied blijft daardoor bestaan. Mag bijvoorbeeld een inzetbaarheidscoach van een arbodienst zieke werknemers oproepen voor een oriënterend gesprek, waarbij ook medische aspecten worden besproken? En hoeveel gedelegeerde personen mogen onder het gezag van één bedrijfsarts werken?
Op dit soort vragen geeft de werkwijzer geen antwoord. Ook is deze werkwijzer erg vrijblijvend; er kunnen geen rechten aan worden ontleend. De FNV wijst de werkwijzer af en heeft een eigen ‘Handreiking taakdelegatie’ gepubliceerd met daarin strakke grenzen. Maar die FNV-handreiking wordt niet algemeen erkend.
Instemmingsrecht en onderhandelingspositie or
Als eerste stap, bijvoorbeeld in een gesprek met de bedrijfsarts, kan de ondernemingsraad nagaan welke vormen van taakdelegatie deze arts in hun bedrijf toepast en hoe dat is geregeld. Is er inderdaad sprake van taakdelegatie dan kan de or – eventueel samen met de werkgever – verzoeken dat de bedrijfsarts enkele checklijsten uit de Werkwijzer Taakdelegatie invult en met het bedrijf bespreekt.
Zeker als er klachten van medewerkers komen, of als de or om andere redenen twijfels heeft over de juiste invulling van de verlengde arm, is het van belang om duidelijke grenzen af te spreken.
Op het moment dat er wijzigingen worden aangebracht op het gebied van taakdelegatie, kan het instemmingsrecht de onderhandelingspositie van de ondernemingsraad enorm versterken. Dat geldt ook bij het opstellen van een nieuw contract met een arbodienst.
Lees ook:
- De privacyrechten van werknemers volgens de AVG
- Arbowet-checklist voor de ondernemingsraad
- Beleid ziekteverzuim 2019 vraagt waakzaamheid or
Or wetgeving en actualiteitendag: een live online seminar op 10 juni
Koen Langenhuysen neemt alle relevante Arbo-ontwikkelingen met je door tijdens de Or wetgeving en actualiteitendag op 10 juni 2020. Kennis die van belang is voor je dagelijkse or-praktijk.
Bekijk het programma!
Geef een reactie