Snavel dicht bij de toekan: De illusie van medezeggenschap

Het Van der Valk-concern ontkent, maar volgens barista Wendy de Decker heeft het niet verlengen van haar contract alles te maken met haar strijd voor een ondernemingsraad.

Door Loek Kusiak

De koffiebar bij hotel Van der Valk in Hoorn was voor koffieliefhebber Wendy de Decker (51) een ‘leuke werkplek’. Helaas bleek op de werkvloer niet alles even goed geregeld. ‘Daar had ik, maar ook andere collega’s, een kritische blik op,’ zegt Wendy.

Om de onvrede openlijk bespreekbaar te maken, stelde ze de oprichting van een ondernemingsraad voor. Zover kwam het niet. Het contract van Wendy de Decker werd niet verlengd. Er was ‘iets met communicatie’ in haar functioneren, werd haar gezegd. Maar wat er volgens Wendy werkelijk achter zit? ‘Van der Valk houdt niet van mondigheid op de werkvloer’.

Hoge werkdruk

Bij de Rabobank, waar Wendy de Decker 17 jaar had gewerkt, werd haar baan weg-gereorganiseerd. In juni 2018 vindt ze nieuw emplooi bij de vestiging van horecagigant Van der Valk in haar woonplaats. In de koffiebar kan ze drie dagen per week haar hartstocht voor koffie kwijt. De eerder gevolgde cursussen voor barista komen goed van pas.

Maar al snel valt Wendy de ontevreden stemming onder haar collega’s op. Ze hoort verhalen over het grote personeelsverloop, over medewerkers die ‘om de meest idiote dingen’ ontslagen werden. Zoals de medewerker die door een misverstand gratis twee drankjes aan gasten had weggegeven. Dat ontslag had niet gemogen, bepaalde in 2018 de rechtbank in Alkmaar. Die veroordeelde Van der Valk tot betaling van enkele duizenden euro’s aan achterstallig loon.

• Tip: Het OR Jaarboek 2020 geeft helder en bondig een praktische uitleg aan bevoegdheden, werkwijze en faciliteiten van de ondernemingsraad.

Met minder mensen meer feesten draaien

‘Collega’s klaagden over de onpersoonlijke stijl van leidinggeven, een compliment kon er nooit af. Over lange werktijden en hoge werkdruk, zoals een ontbijtbuffet voor 150 mensen verzorgen met slechts 1 kok en 1 serveerster. Met minder mensen moest je meer feesten en partijen draaien om de kosten te drukken. Zelf heb ik een keer de koffiebar gesloten, ik kon in mijn eentje de mensenmassa niet meer aan. De hulp waar ik om vroeg bleef uit door tekort aan personeel. Er werd ook verlangd dat ik klussen deed die niet bij mijn functie hoorden.’

‘Raar dat een hotel met 200 werknemers geen ondernemingsraad heeft’

Haar ‘sociale hart begon te kloppen,’ vervolgt Wendy. ‘Ik vond het raar dat een hotel met 200 werknemers geen ondernemingsraad heeft. Laten we er een oprichten, zei ik. Collega’s wilden graag meedoen.’ Een revolutionair plan, want geen enkele van de circa 70 Van der Valk-vestigingen kent een or volgens de WOR. Wendy de Decker stapte met haar voornemen naar de hr-adviseur Hoorn (die op haar uitdrukkelijke verzoek anoniem wenst te blijven), die geen nee zei tegen een gesprek, dat eind augustus 2019 plaatsvond.

‘Ze vond een or geen gek idee. Wat zou je willen bereiken, vroeg ze. Ik antwoordde: De stem van de werkvloer laten horen zodat wij meer gewaardeerd worden. Brandsen vroeg me om haar over de voortgang op de hoogte te houden.’

Over hoe ze een en ander het beste kon aanpakken, nam Wendy De Decker ook contact op met de Horecabond FNV, die haar folders over medezeggenschap stuurde voor verspreiding onder de collega’s. ‘De bond adviseerde me met collega’s een ‘commissie or in oprichting’ samen te stellen. Als individuele werknemer zou ik dan minder kwetsbaar zijn. De vakbond zou na de zomervakantie naar Hoorn komen voor overleg over or-verkiezingen.’

• Tip! Wil je weten wat de rechten en de plichten van de ondernemingsraad zijn? Schrijf je in voor de basiscursus Medezeggenschap op 15 september.

Contractgesprek: grote verbazing

In september, twee dagen voordat De Decker op vakantie gaat, wil ze zekerheid over de verlenging van haar jaarcontract. ‘Dat leek me een formaliteit, want enkele weken voor mijn vakantie had ik nog een positief verlopen functioneringsgesprek met de manager van mijn afdeling. Zij wilde zelfs meer mensen als ik, zei ze.’

In het gesprek over haar contractverlenging krijgt De Decker tot haar ‘grote verbazing en schok’ te horen dat ze kan opstappen. ‘Mijn werk aan de koffiebar deed ik goed, kreeg ik te horen, alleen was de communicatie met keukenmedewerkers hoegenaamd niet altijd goed geweest. Nou, als dat een punt is, ze ik, dan hadden we kunnen bespreken hoe dat beter kon.

De hr-manager  ontkende dat het niet verlengen van mijn contract ook maar iets met mijn or-initiatief te maken had. Ik ben ervan overtuigd dat de or de enige reden was, zo van: ‘We werken die mevrouw eruit voordat het menens wordt met haar or.‘ Erg boos was ik dat een werkgever zoiets met je kan doen. Ook collega’s en enkele managers reageerden verbouwereerd.’

‘Negatieve houding’

Gevraagd naar de reden voor de contractbeëindiging zegt Van der Valk-woordvoerder Vincent van Leeuwen: ‘Ze had een negatieve houding waarmee zij reageerde op dingen waarvan ze vond dat die niet bij haar functie hoorden. Dat staat los van het oprichten van een or. Dat was een eigen initiatief, dat verder geen uitwerking kreeg. Er is hierover ook nooit een gesprek gevoerd met haar (…). Ze is een slechte verliezer.’

Van Leeuwen trekt zijn bewering dat tussen De Decker en de hr-manager nooit een gesprek over een or zou hebben plaatsgevonden, in tweede instantie in. Dat doet hij na kennis te hebben genomen van een mail die Wendy de Decker op 8 augustus 2019 van de betrokken hr-adviseur ontving. Daarin vraagt deze aan De Decker te kiezen uit twee data eind augustus om verder te praten over een or.

Van Leeuwen bevestigt de mail en de afspraak, maar: ‘Er is alleen vervolgens nooit meer iets gebeurd.’

‘Dank je de koekoek’ reageert De Decker, ‘want niet lang na die afspraak werd mijn contract beëindigd. In Hoorn is algemeen bekend hoe Van der Valk met zijn personeel omgaat. Ik had dus al gewaarschuwd kunnen zijn.’

‘Angstcultuur’

Dat het niet lukt bij Van der Valk medezeggenschap volgens de WOR te organiseren, is ‘symptomatisch voor de angstcultuur die er in de horeca heerst’, zegt bestuurder Edwin Vlek van de Horecabond FNV. ‘Voor een or is interesse nodig van werknemers. Maar velen durven hun hoofd niet boven het maaiveld te steken. Werknemers die dat wel doen, liggen vaak ook al onder vuur bij de werkgever. Een or is makkelijker op te richten bij normale verhoudingen.’

Een vakbond moet volgens Vlek ook ‘aantoonbaar belanghebbende’ zijn bij de oprichting van een or. ‘De bond moet leden bij het bedrijf hebben. Daarnaast is een oprichtingscommissie van ten minste acht personen nodig. Dan staan werknemers sterker om zich op de WOR te beroepen.
Probleem bij Van der Valk is de erg lage organisatiegraad door het enorme personeelsverloop. Bovendien zijn het veelal aparte holdings met zelfstandige directeurtjes. Er is geen overkoepelend bestuur dat je over een or kunt aanspreken.’

Schikking

Een ander knelpunt is dat de Inspectie SZW niet het wettelijk middel van een dwangsom heeft als een werkgever een or blokkeert. Vlek: ‘Neem de hotelketen Fletcher. Daar is ellende over arbeidsvoorwaarden. Fletcher werkte onze leden lang tegen in het oprichten van een or.’

Ten langen leste besloot de Horecabond FNV in het najaar van 2019 Fletcher te dagvaarden en de oprichting van een or via de rechter af te dwingen. Vlek: ‘Fletcher draaide bij. Het kwam tot een schikking. In maart 2020 is een gemeenschappelijke or opgericht. Zo kan het dus ook.’ In de or van Fletcher (19 leden) is FNV Horeca met 5 leden vertegenwoordigd.

Lees ook:

• Starten met een ondernemingsraad: alles wat je moet weten op een rij
• Leeft de ondernemer de WOR niet na? Wat de or kan doen