Waar blijven de jongeren?

Een veelgehoorde klacht is dat jongeren nauwelijks in medezeggenschap zijn geïnteresseerd, laat staan dat ze or-lid willen worden. Maar hoe zou dat komen?

Door Tineke de Rijk

Niemand wil lid worden van een club waarvan je nooit wat hoort of ziet. Of geen idee hebt wat voor belang je daarbij hebt. Dat geldt met name voor jongeren en de or, zoals eind vorig jaar bleek uit de SER-enquête ‘Medezeggenschap en jongeren’. Werknemers tussen 19 en 35 jaar hebben niet echt een beeld bij medezeggenschap in hun organisatie, en stellen zich mede hierom geen kandidaat.

De resultaten van het onderzoek bevestigen – helaas – de grote onbekendheid van jongeren met het werk van de or en pvt. Zo geeft bijna de helft aan volledig onbekend te zijn met wat de or/pvt doet. De anderen weten er maar deels iets van. Ook heeft meer dan de helft geen idee hoe ze moeten participeren in de medezeggenschap.

Gevraagd naar wat de jongeren tegenhoudt om actief te worden, scoren het imago, formaliteit en werkwijze van or/pvt, en faciliteiten zoals tijd hoog. Andere factoren zijn de or-agenda zelf en, opvallend, ook hoe oudere collega’s de jongeren zien. Dat wordt niet als erg positief ervaren. Kortom: heel wat aanknopingspunten om als or/pvt in de spiegel van het eigen functioneren te kijken en aan de slag te gaan.

• Tip: Tijdens de Landelijke Or-dagen op 25 en 26 november gaat Justine Feitsma aan de hand van best practices in op mogelijkheden om jongeren beter te betrekken bij de or.

Jongere werknemers ervaren de formaliteit en werkwijze, dan wel de structuur van de or als belemmering om te participeren. In hun beleving is dat alles waarschijnlijk te ver weg van hoe zij als werknemers binnen hun bedrijfsorganisatie functioneren. Daarbij kan individuele verantwoordelijkheid, flexibiliteit, continue communicatie via social media en gedecentraliseerde besluitvorming belangrijk zijn. De op de WOR gebaseerde formele medezeggenschapsstructuur en werkwijze zien zij mogelijk als tegenstrijdig daarmee. Dat is met name zo wanneer het formele or-overleg met de bestuurder, vaak onder geheimhouding, zich afspeelt achter gesloten deuren.

Grijze vergadertijgers

Wat werkwijze betreft, geldt bovendien dat advies- en instemmingprocedures soms maanden kunnen duren. En al die tijd hoort de achterban weinig of niets. Niet vreemd dus dat or-leden dan het imago krijgen van vergrijsde vergadertijgers die achter gesloten deuren van alles besluiten. Terwijl er zich ondertussen van alles afspeelt in de organisatie. Hoog tijd dus om de eigen structuur en werkwijze onder de loep te nemen.

• Tip! Spijker je kennis over alle aspecten van medezeggenschap snel bij tijdens de OR workshopdag op 5 november 2020. Stel jouw ideale dag samen door uit 14 workshops de 2 meest passende te kiezen.

Een veel voorkomend misverstand hierbij is dat de WOR-procedures leidend zijn. Dat is niet zo: er zijn veel afspraken mogelijk om de medezeggenschap meer vorm te geven conform de eigen organisatiestructuur en cultuur. Bijvoorbeeld door in een convenant vast te leggen dat, bij advies- en instemmingaanvragen, de collega’s al in een voorstadium betrokken worden bij de besluitvorming.

Jongeren willen vooral meer communicatie

En vooral door meer communicatie, zichtbaarder worden, transparant zijn in wat de or zoal doet. Spreek bijvoorbeeld als or-leden af dat ieder op de eigen werkplek jongeren vraagt wat ze zoal van de or vinden, en wat ze anders of meer zouden willen. Creëer ook netwerken, bijvoorbeeld van – jonge – contactpersonen per onderdeel/afdeling die op de hoogte zijn van het or-werk. Maar vooral: onderzoek hoe je met de medezeggenschapstructuur meer kunt aansluiten bij de eigen organisatieontwikkeling. De relatie tussen or en bestuurder heeft hier waarschijnlijk ook baat bij. Bijvoorbeeld doordat er een groter draagvlak voor besluiten ontstaat als er meer werknemers bij betrokken zijn.

Luister naar jongeren

In de onderwerpen op de or-agenda, zo blijkt uit de enquête, zien jongeren te weinig hun eigen problemen en belangen terug. Aan het begin van de loopbaan interesseren strategische en financieel-economische thema’s jongeren nog weinig.

Wat jongeren betreft zou meer prioriteit gegeven moeten worden aan de klassieke thema’s als personeelsbeleid en arbeidsvoorwaarden. En ze zouden zelf graag meer willen meepraten en beslissen. Op zich is dit niet zo vreemd: veel jongere werknemers hebben een onzekere positie op de arbeidsmarktpositie. Ze zijn druk bezig met hun eigen loopbaan, er spelen specifieke arbeidsvoorwaarden zoals kunnen werken in deeltijd en ouderschapsverlof. Dit zijn duidelijke thema’s waar je direct een beeld bij hebt. En mee willen beslissen sluit aan bij hoe jongeren zelf de regie over hun leven willen. Een or die als een gesloten club besluiten aan de top neemt, past daar niet bij.

• Lees ook: Wil je meer jongeren in de or? Spreek ze aan in hun eigen taal

Maar hoe kom je als or te weten wat er onder de jongere collega’s speelt? En wie zijn dan die jongeren? Er zullen hoe dan ook veel verschillende meningen zijn binnen de groep tussen 18 en 35 jaar. Nog druk met een opleiding bezig en alleenstaand zijn bijvoorbeeld is heel wat anders dan gezinsverantwoordelijkheid dragen. Voor laag en hoogopgeleide jongeren, man en vrouw, flex of vast, culturele achtergrond en verschillen in gender (LHBT) kunnen de belangen sterk uiteenlopen.

Maar hoe kom je nu echt te weten wat er speelt? En hoe pak je het als or dan zo aan dat jongeren zich hierin herkennen en liefst ook meedoen? In ieder geval niet met de “wijze” oudere uithangen, want dat bevestigt het beeld van jongeren dat er niet naar ze geluisterd wordt. Zet op een of andere manier de jongeren hier dus zelf mee aan het werk. Bijvoorbeeld door een or-werkgroep, met faciliteiten in tijd en social media zoals een app, om hun belangen te inventariseren. En pak minstens één thema direct op om er, liefst samen met hen, ook wat aan te doen. Zorg dat dit veel aandacht binnen de organisatie krijgt.

Kijk wat vaker zelf in de spiegel

Kijk als or ook eens met elkaar in de spiegel. Wat kun je doen aan het eigen imago? Wat is de meerwaarde om een or te hebben? Laat hier ook bestuurders en managers over aan het woord. Dat voor hen verjonging ook belangrijk is. Dat het juist goed voor je loopbaan en cv kan zijn. Probeer dat zo veel mogelijk te regelen, qua faciliteiten en (inderdaad) beoordelingen. En maak letterlijk plaats voor ze, door bij verkiezingen bewust naar hen te zoeken. Zet niet steeds weer dezelfde mensen op de lijst, laat het dagelijks bestuur van de or voor de helft uit jongeren bestaan. Al zal dat niet altijd meevallen.

Lees ook:

• 10 Tips om jongeren enthousiast te krijgen voor de or
• Or-verkiezingen: waar zijn de kandidaten?
• Een verbindende or heeft echt invloed