Zodra er zich een ernstige gebeurtenis voordoet, zoals een (corona)crisis, wil iedereen wat van de ondernemingsraad. Hoe houdt de ondernemingsraad het roer recht? Neem een voorbeeld aan een oude Griekse held.
Door Hans van den Hurk
De bestuurder wil snel zijn advies, en het liefst een positief advies. De werknemers willen dat de ondernemingsraad voor hen op de bres staat. De vakbonden hebben ook hun verlangens. En intussen moet de or zelf zijn eigen koest blijven varen.
Naar Polen
Midden in zo’n spanningsveld zat de or van ‘Refur-Metal’ zorgelijk bij elkaar. De bestuurder had hen zojuist de adviesvraag gegeven die hij een week eerder had aangekondigd. De teruggang van de omzet zette door, doordat de concurrentie veel goedkoper was. Er was geen ontkomen aan een verhuizing van een deel van de productie naar Gdansk in Polen. Van de 240 werknemers zouden er ongeveer honderd hun baan verliezen.
- Tip! Het bedrijfsleven zit in zwaar weer door de coronacrisis. Bereid je als or goed voor op de lastige afwegingen die je zeer binnenkort moet maken. Kijk je prioriteiten na met het nieuwe boek ‘Ondernemingsraad en (corona) recessie’, geschreven door Nico Manshanden.
In Gdansk waren de arbeidskosten veel lager, en door de verplaatsing van dit deel van de productie zou dus ook de kostprijs veel lager worden. Tien van de boventallige medewerkers konden waarschijnlijk worden herplaatst. De overige negentig zouden boventallig worden verklaard. Tot de medewerkers van wie afscheid moest worden genomen behoorde ook de secretaris van de ondernemingsraad. Hij had dat in een apart gesprek al gehoord van de bestuurder.
Gelyncht door de collega’s
‘Wat nu?’ vroeg voorzitter Marcel. ‘In ieder geval moeten we voorkomen dat het gaat zoals dat de vorige keer ging, ’ zei ondernemingsraadslid Marianne. ‘Toen werd de ondernemingsraad onder druk gezet om snel een positief advies te geven, omdat de financiën er slecht voor zouden staan. Dat bleek later niet zo te zijn, het was zelfs een financieel topjaar. Vakbondsbestuurder Gerard zei destijds in de kantine tegen de mensen dat ze voor de gek waren gehouden, en dat de ondernemingsraad akkoord was gegaan met een rammelende adviesvraag. Als wij ons dat nog een keer laten overkomen, worden we gelyncht door de achterban!’
’OK, zei haar buurman, Theo. ‘Maar je hebt gehoord wat de bestuurder zei. De situatie is dreigend. Als we te lang wachten met advies uitbrengen, zijn waarschijnlijk zwaardere maatregelen nodig. Waarmee hij bedoelt: nog meer ontslagen. Ik wil dat niet op mijn geweten hebben.’
De vakbondsbestuurder
Terwijl Theo sprak, klonk een roffel op de deur en vakbondsbestuurder Gerard kwam binnen. Na wat beleefdheidsfrasen kwam hij ter zake. ‘De bestuurder zegt wel dat Poolse werknemers ongeveer een derde kosten van die in Nederland, maar heeft hij dat wel goed berekend? Heeft hij ook bij de Poolse werknemers de pensioenen en andere werkgeverslasten meegerekend? Dat moet de or goed uitzoeken, de taak van de or is te onderzoeken of er wel sprake is van nut en noodzaak! Ik reken erop dat jullie geen advies uitbrengen voor er een door mij geaccordeerd sociaal plan ligt. Marianne, jij bent ook kaderlid van de bond. Kom jij als toehoorder mee?’
Zo komt de or klem te zitten
En zo zat de ondernemingsraad, nog voor ze de adviesvraag hadden gelezen, al klem tussen diverse en tegenstrijdige verlangens. De bestuurder wordt boos als de ondernemingsraad te lang talmt, en dreigt met heftiger maatregelen. De achterban wil een hogere ontslagvergoeding. De vakbondsbestuurder wil dat de or het uitbrengen van het advies opschort en geeft de ondernemingsraad nog even huiswerk op.
Or zit binnen no time klem tussen tegenstrijdige verlangens
Als de ondernemingsraad zijn oor laat hangen naar alle eisen die worden gesteld, wordt het advies een compromis tussen alle verlangens. Een kool-en-geit advies noem ik dat weleens. Of een vlees-noch-vis-advies. Maar dat is niet altijd het meest verstandige advies. Hoe voorkomt de ondernemingsraad dat hij de speelbal wordt van alle belanghebbenden?
Bijenwas en stevig touw
De Griekse schrijver Homerus vertelt in de Odyssee het verhaal van de omzwervingen van Odysseus. Odysseus heeft bij Troje gevochten en wil met zijn schip naar huis, naar zijn vrouw Penelope. De weg naar huis blijkt echter vol met grote gevaren te zijn. Een van de ergste gevaren vormden de sirenen. Dit waren halfgodinnen, die hun thuisbasis hadden op een eiland. Naar verluidt zagen deze sirenen er zeer verleidelijk uit, en beschikten zij over prachtige stemmen. Zeelieden die hen zagen en hoorden konden aan de verleiding geen weerstand bieden, koersten aan op het eiland, sloegen te pletter tegen de rotsen en vonden daar hun einde.
Odysseus wil de sirenen wel graag bekijken en horen. Maar hij wil niet aan hun verleiding toegeven. Dus wat doet hij? Hij stopt de oren van zijn zeelieden dicht met bijenwas, en laat zijn armen vastbinden aan de mast. ‘Wat er ook gebeurt’, waarschuwt hij van tevoren, ‘jullie mogen me niet losmaken voor we het eiland ruim voorbij zijn.’ Uiteraard raakt Odysseus volledig in de ban van de sirenen. Hij schreeuwde en brulde dat hij naar ze toe wil. Maar de mannen horen hem niet, hun oren zitten dicht. En Odysseus zelf heeft zijn handen laten boeien. Met een stevig touw.
Protocol in vredestijd
Odysseus wijst ons de weg hoe we kunnen voorkomen dat we uit koers raken. Dat doe je door wel te luisteren naar allerlei belanghebbenden, maar zelf je vaarrichting te bepalen. Je moet je handen met touw vastbinden aan de mast. Maar wat is voor een ondernemingsraad het touw en wat is de mast?
De mast is een protocol dat de or opstelt op een rustig moment. Dus zonder de nervositeit waarmee een adviestraject altijd gepaard gaat. Dat protocol bevat in de eerste plaats de stappen die de or vindt dat gezet moeten worden direct na de ontvangst van de adviesvraag. Zoals: ‘Het DB bekijkt eerst de adviesvraag op de formele kanten. Als de adviesvraag niet in orde is, stuurt het DB die terug. Daarna stuurt het DB de adviesvraag naar de commissie economische zaken, met de vraag om met de grootste spoed tot een pre-advies te komen.’
De mast en het touw zijn beide nodig
In de tweede plaats bevat het protocol een leeswijzer waarmee de adviesvraag inhoudelijk beoordeeld wordt. Zoals: ‘Is het probleem dat de bestuurder met dit besluit wil oplossen reëel? Bestaat dat probleem echt? Zal de oplossing die hij aandraagt inderdaad het probleem verkleinen of zelfs doen verdwijnen? Zijn de sociale gevolgen in proportie? Is de sociale paragraaf goed genoeg?’
En het touw, dat is de discipline om het protocol inderdaad te volgen. Nu ken ik diverse ondernemingsraden die wel een dergelijk protocol hebben ontwikkeld. Maar in de stress die een zware adviesvraag oplevert, laten ze toch weer de hele ondernemingsraad met spoed plenair bijeenkomen. En vragen ze alle ledne van de or om vers van de lever hun mening te geven. En, ja, dan ligt een kool-en-geit-advies weer op de loer.
Tip: lees het boek van Niko Manshanden Ondernemingsraad en (corona)recessie
Hoe de OR actief kan bijdragen aan een duurzaam herstel van onderneming en werkgelegenheid
Dit boek gaat over hoe de OR actief kan bijdragen aan een duurzaam herstel van onderneming en werkgelegenheid. Het behandelt de rol van de OR bij recessie met aandacht voor strategisch beleid, duurzaam ondernemen en goede arbeidsomstandigheden.
Met dit boek heeft de OR een praktische gids in handen die de OR op weg helpt bij het vinden van de juiste aanpak in tijden van recessie.
Succesvol onderhandelen met de bestuurder op 24 november 2020Heb je na een overleg wel eens het gevoel dat je meer uit de onderhandelingen had kunnen halen? Of geeft je overlegpartner je het gevoel dat de onderhandeling de goede relatie kan schaden? Volg dan de training Succesvol onderhandelen met de bestuurder!
Geef een antwoord