Over invloed van de werkvloer gesproken

Vooruitlopend op het eindrapport over de Toeslagenaffaire van de Commissie Uitvoeringsorganisaties, stonden in een ochtendkrant al wat aanbevelingen. Een ervan was dat het voor sommige burgers te ingewikkeld is om zich door de brei aan formulieren te slaan. En dat ‘sommige’ mag u gerust ruim nemen…

De meest in het oog springende aanbeveling verwees naar de geringe invloed van de werkvloer op besluiten die moeten leiden tot een adequate uitvoering van wet- en regelgeving. Deze aanbeveling zou ik op één hebben gezet. Bij werk en werkomstandigheden van medewerkers schiet de wettelijke medezeggenschap schromelijk te kort. Het werkoverleg wat daarin zou kunnen voorzien wordt niet meer gehouden of het betreft simpelweg mededelingen over allerlei veranderingen.

Wij voeren alleen uit

De uitvoerenden voelen zich als gevolg daarvan allesbehalve eigenaar van het betreffende besluit. En wanneer het besluit niet goed uitpakt zijn ze uiteraard ook niet verantwoordelijk. In een cultuur waar het niet tot de normale bedrijfsvoering behoort uitvoerenden nauw bij de besluitvorming te betrekken, vergt het opsteken van een vinger om melding te maken van misstanden veel lef, doorzettings- en uithoudingsvermogen.

• Tip! Rob Latten is spreker tijdens de studiedag ‘Verandertrajecten, zo maak je ze succesvol!’ op 2 december 2020 over de risico’s en valkuilen van verandertrajecten en het belang van goede communicatie. Bekijk het volledige programma van deze dag.

Als de OR wel invloed heeft kunnen uitoefenen op de besluitvorming zal zo’n wettelijk gevraagd advies veelal niet meer omvatten dan de grote lijnen van het (belangrijke) voorgenomen besluit. Waar het in zo’n aanvraag hooguit zijdelings over gaat, is de praktische uitvoerbaarheid. De besluitvorming die daar invulling aan geeft valt buiten de wettelijke verplichting van de ondernemer de OR om advies te vragen. Ongevraagde adviezen vinden hun weg naar het ronde archief.

Het geheim van de smid

Waar de wet geen uitkomst lijkt te bieden, ligt in de wijze van advisering het geheim van de smid. Dus uitdrukkelijk niet ja, mits óf nee, tenzij, maar: de OR adviseert om iets wel of niet te doen. Omdat uit niets blijkt dat in het besluitvoornemen maximaal gebruik is gemaakt van alle kennis, kunde, vaardigheden en ervaringen van uitvoerenden, zou het advies in dit geval uitdrukkelijk moeten zijn: ‘Omdat het plan, vanwege het ontbreken van het benodigde draagvlak, per definitie leidt tot gemankeerde uitvoering, adviseert de OR uitdrukkelijk niets te doen.

Mocht daar geen gevolg aan worden gegeven, dan kan de OR de rechter vragen zich uit te spreken over deze beroerde afweging van ‘betrokken belangen’.

Als …

Nog effectiever zou zijn om – in afwachting van politieke besluitvorming – met de bestuurder en betrokken managers aan tafel te gaan zitten. Met als doel: vaststellen aan welke omstandigheden tegemoetgekomen moet te worden wil de organisatie kunnen leveren wat er in het hoofd van de minister leeft. Als die beelden over en weer overeenstemmen, en als de organisatie duidelijk heeft kunnen maken wat er aan mensen en middelen nodig is om het tot een succes te maken, en als daarin dan ook wordt voorzien … Dan zullen betreffende medewerkers op een verjaardagsfeestje weer durven te vertellen waar ze werken.