Wat is er nieuw op arbo-gebied dit jaar?

We zitten alweer ruim in 2021. Dus is het goed om zicht te hebben op recent gewijzigde arbo-regelgeving. Het is immers een wettelijke taak van ondernemingsraden om naleving ervan te bevorderen. Ook omdat die nieuwe regels gericht zijn op veiliger en gezonder werken.

Talloze bedrijven hebben in hun pand glazen hokjes staan, waar rokers zich verzamelen om een sigaret op te steken. Eind 2019 heeft de Hoge Raad verklaard dat deze rookruimtes in strijd zijn met het verdrag van de World Health Organization (WHO) over bestrijding van tabaksgebruik. Dat verdrag is ook door Nederland ondertekend.

Geen rookruimtes meer

Als reactie op de uitspraak van de Hoge Raad heeft de regering besloten dat het verbod op inpandige rookruimtes als volgt wordt gehandhaafd:

• Op 1 april 2020 is het verbod op rookruimtes al ingegaan voor horecabedrijven.
• Per 1 juli 2021 geldt dit verbod voor (semi) publieke en openbare gebouwen, zoals van overheids- en zorginstellingen. Oorspronkelijk was dit een half jaar eerder gepland.
• En volgend jaar, per 1 januari 2022, zullen rookruimtes in het bedrijfsleven moeten sluiten.

De NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit) gaat dit handhaven. Boetes kunnen oplopen tot 4500 euro.

Terugdringen dieselrook

Dieselrook uit vrachtwagens en heftrucks is kankerverwekkend en heeft daarnaast nog andere negatieve gevolgen voor de gezondheid. Officieel spreekt men over ‘Dieselmotoremissies’, ofwel DME.

• Tip! Ondernemingsraden hebben een stimulerende taak bij de naleving van de in de onderneming geldende voorschriften, volgens artikel 28, lid 1 van de WOR. Sommige onderdelen kunnen zelfs instemmingsplichtig zijn, waaronder regels omtrent ziekteverzuim en dragen van beschermende kleding (mondkapjes?). Check de details in de Kennisbank OR in de Praktijk.

In juli 2020 is er een publieke grenswaarde vastgesteld voor DME en heeft Inspectie SZW een BasisInspectieModule Blootstelling aan dieselmotoremissies (DME) gepubliceerd. Dit document beschrijft wat wordt verwacht van bedrijven die met DME te maken hebben. Zoals bij alle kankerverwekkende stoffen is ook bij DME het onderstaande ‘STOP-principe’ van toepassing. Daarin zijn de hoofdlijnen van de voorgeschreven aanpak weergegeven:

1. Substitutie. Als eerste stap moeten dieselaangedreven voertuigen worden vervangen of uit binnenruimtes geweerd. Dieselaangedreven heftrucks met een lastcapaciteit van 8 ton of minder zijn binnen wettelijk niet meer toegestaan. Om de dieselaangedreven vorkheftrucks te vervangen, kunnen elektrische of anders aardgas-, waterstof- of LPG-aangedreven vorkheftrucks worden ingezet.
   Daarbij moeten de LPG-aangedreven vorkheftrucks zijn voorzien van een katalysator. Ook dieselaangedreven vrachtwagens, bestelbusjes en auto’s die niet voldoen aan de strengste emissie-eisen volgens Euro-6 of EEV, of niet beschikken over een ingebouwd roetfilter, moeten zo veel mogelijk moeten worden vervangen of uit binnensituaties worden geweerd.

2. Technische maatregelen. Is vervanging om technische redenen niet uitvoerbaar, dan moet het bedrijf technische maatregelen nemen. Zoals vooral afzuigslangen en opsteekfilters op de uitlaat.
3. Organisatorische maatregelen. Zijn bovenstaande stappen niet mogelijk of niet voldoende doeltreffend, dan zijn (aanvullende) maatregelen nodig op organisatorisch vlak. Bijvoorbeeld zo veel mogelijk verminderen van het stationair draaien en starten van dieselaangedreven voertuigen in binnenruimtes. En het terugbrengen van het aantal medewerkers in ruimten met DME.
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen. Het bedrijf moet voorgeschreven adembeschermingsmiddelen verstrekken als de bovenstaande stappen niet mogelijk zijn of onvoldoende resultaat opleveren. Bijvoorbeeld bij kortdurende werkzaamheden in een kleine ruimte waar DME op andere manieren niet te voorkomen of te verminderen is.

Veilig werken op hoogte in werkbakken

In de zomer van 2020 zijn ook nieuwe regels van kracht geworden over het werken op hoogte in werkbakken. De belangrijkste wijziging voor werkzaamheden op hoogte is dat er niet meer mag worden gewerkt vanuit een werkbak of werkplatform op een heftruck. Voor meerdere bedrijven zal dit verbod van grote invloed zijn op (onderhouds)werkzaamheden op hoogte.

Daar staat tegenover dat een werkbak aan een verreiker wel mag worden gebruikt, als aan een aantal voorwaarden is voldaan: Het samenstel is voorzien van een CE-markering (‘samenbouwverklaring’), is gekeurd en beschikt over de juiste documenten (een Nederlandstalige gebruikshandleiding en een Verklaring van overeenstemming).  Een werkbak op de lepels van een verreiker is dus niet toegestaan voor het heffen van personen. Daarvoor ontbreekt ondermeer een samenbouwverklaring.

Tenslotte mag alleen bij hoge uitzondering een werkbak aan een kraan omhoog gehesen worden. Dat is mogelijk als de werkgever kan aantonen dat andere, veiligere methoden technisch onmogelijk zijn. De werkzaamheden moeten dan twee dagen van tevoren worden aangemeld bij Inspectie SZW, met daarbij een schriftelijk werkplan dat is beoordeeld door een onafhankelijke, gecertificeerde hogere veiligheidskundige.

Meer informatie

Zie voor meer informatie de digitale brochure van het ministerie van SZW: ‘Leidraad werkbak/ werkplatform’.

Tips voor de or

Zijn nieuwe arboregels van toepassing zijn op het bedrijf of de instelling? Dan is de eerste taak van de ondernemingsraad om bij directie en/of preventiemedewerker na te gaan of men op de hoogte is van deze gewijzigde regelgeving. En zo ja, hoe men ermee omgaat. Zijn er maatregelen genomen of gepland?

Andere regels voor rookruimtes, dieselrook en werkbakken

De juiste maatregelen

Verder is het goed om te stimuleren dat de juiste maatregelen worden genomen: is het simpelweg sluiten van rookruimtes voldoende of ondersteunt de werkgever ook het stoppen met roken? Hoe verhinder je dat de sluiting van rookruimtes leidt tot ongewenst gedrag, zoals het roken op het toilet, of (erger nog) in een afgelegen opslag van gevaarlijke stoffen? Is het voldoende om leidinggevenden en medewerkers te wijzen op het verbod om te werken in een werkbak op een heftruck, of is het beter om alle werkbakken uit het bedrijf te verwijderen? Een alternatief kan zijn om samen met de betrokkenen naar andere veilige methoden te zoeken voor werkzaamheden op hoogte.

Diesel: let op de STOP

Als het gaat om DME (diesel), is het belangrijk dat in kaart wordt gebracht bij welke werkzaamheden blootstelling plaatsvindt, en dat daar het STOP-principe goed wordt toegepast. Als er niet voor bronaanpak wordt gekozen, dan moet de werkgever schriftelijk vastleggen waarom dat technisch niet mogelijk is. De or kan die onderbouwing opvragen en tegen het licht houden. Bovendien kan de werkgever er dan op gewezen worden dat hij de blootstelling aan DME dan moet laten meten of laten beoordelen met een erkend instrument, en andere maatregelen moet nemen om de blootstelling zo ver mogelijk terug te dringen.

Tot slot

In de praktijk blijkt dat het lang kan duren voordat een wijziging in arboregelgeving leidt tot aanpassingen op de werkplek. Dat is goed te zien bij de strengere eisen voor rolsteigers die begin 2019 van kracht zijn geworden.

Bij een landelijk inspectieproject constateerden arbeidsinspecteurs onlangs dat de naleving sterk te wensen overlaat bij bouw-, schilder- en onderhoudsbedrijven. Van de 270 rolsteigers die werden gecontroleerd, bleken er maar liefst 251 onveilig. Een “onthutsend beeld”, aldus Inspectie SZW. De inspecteurs deelden diverse boetes uit en bij 224 steigers legden zij het werk stil totdat de werkgever de situatie veiliger had gemaakt. Niet alleen om gezondheidsschade tegen te gaan, maar ook om boetes en stillegging te voorkomen is het dus zaak om (nieuwe) regelgeving zorgvuldig toe te laten passen.

Koen Langenhuysen  OR-trainer bij Fijn Werk  (info@fijn-werk.nl)