Veel illegale tests afgenomen

Honderden bedrijven nemen jaarlijks tienduizenden tests af op drugs. Ze schenden daarbij de privacywet AVG. Dat blijkt uit onderzoek van het platform voor onderzoeksjournalistiek Investico voor onder meer De Stentor, De Groene Amsterdammer, Trouw en de Gelderlander.

Beveiligingspersoneel en speciaal ingehuurde testbedrijven nemen ‘aan de poort’ tests af op drugs. Vaak gaat het om speekseltests. Het testen gebeurt in allerlei sectoren, van de (petro)chemie, tot de voedings- en levensmiddelenindustrie. Ook visinkopers, bakkerijen en zelfs zorginstellingen zouden belangstelling hebben. Volgens een leverancier, Dräger, zou het gaan om tussen 50 en 70.000 tests per jaar.

Controleren op ADM

Tijdens werktijd controleren op het gebruik van alcohol, drugs en medicijnen (ADM) is nu alleen toegestaan als daar een wettelijke grondslag voor is. Momenteel bestaan er alleen wettelijke regelingen voor enkele specifieke beroepen en functies, waaronder deelnemers aan het wegverkeer, treinmachinisten, boordpersoneel van vliegtuigen, schippers en loodsen. Alleen bedrijfsartsen mogen nu testen uitvoeren, en de uitslag valt onder het medisch beroepsgeheim.

• Tip! Ondernemingsraden hebben een stimulerende taak bij de naleving van de in de onderneming geldende voorschriften, volgens artikel 28, lid 1 van de WOR. Sommige onderdelen kunnen zelfs instemmingsplichtig zijn, waaronder regels omtrent ziekteverzuim en dragen van beschermende kleding. Check de details in de Kennisbank OR in de Praktijk.

Veel werkgevers en testbedrijven weten dat ze werknemers niet mogen testen. Toch deelde een van de commerciële aanbieders, ArboFit, geanonimiseerde resultaten uit drugscontroles met Investico om het ‘taboe’ op testen te doorbreken. Daaruit blijkt dat vooral jonge werknemers en arbeiders met een Oost-Europese achtergrond met repetitief werk op flexibele contracten vooral amfetamine (‘speed’) gebruiken. Het zijn vaak mensen die lange dagen maken, en veelal monotoon werk verrichten.

Vaker testen, rol or hierbij?

Werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland willen al langer meer wettelijke mogelijkheden om personeel op drugs te testen. De werkgevers willen dat ADM-tests mogelijk worden in alle sectoren met potentieel gevaarlijk werk. Volgens de werkgevers zijn die tests soms nodig voor een zo veilig mogelijke werkomgeving.

Sinds vorig jaar is het ministerie van SZW bezig om testen vaker mogelijk te maken in bedrijven die onder het besluit risico zware ongevallen (Brzo) vallen. Deze ondernemingen werken met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen. Gebeurt daar een ongeval, dan zijn de risico’s en maatschappelijke gevolgen aanzienlijk. Bij het uitkristalliseren wanneer een bedrijf wel en niet mag testen op ADM zou een grote rol zijn weggelegd voor de ondernemingsraad. Maar door de coronacrisis en de verkiezingen is de uitwerking van deze plannen vertraagd.

Aantasting grondrechten

De FNV is fel tegen uitbreiding van tests op ADM. Vaker testen zou basale grondrechten op privacy en lichamelijke integriteit aantasten, aldus FNV-vicevoorzitter Kitty de Jong vorig jaar. Ze vond de uitbreidingsplannen van toenmalig staatssecretaris Van Ark van SZW slecht onderbouwd. ‘Er zijn geen cijfers en gegevens die duidelijk maken dat er sprake is van een reëel probleem’, aldus De Jong.

Werknemer moet gevaar melden

Werknemers hebben ook een grote eigen verantwoordelijkheid om niet onder invloed van alcohol of drugs op het werk te verschijnen. Zo stelt artikel 11 van de Arbeidsomstandighedenwet dat een werknemer verplicht is in zijn doen en laten op de arbeidsplaats ‘naar vermogen zorg te dragen voor zijn eigen veiligheid en gezondheid en die van de andere betrokken personen’. Ziet een werknemer dat er gevaar is voor de veiligheid of de gezondheid, dan moet hij dat melden aan de werkgever. Als een werknemer zich hier niet aan houdt, kan hij een boete krijgen. Het volgende artikel, 12 van de arbowet regelt trouwens de samenwerking, overleg en bijzondere rechten van de or of pvt met de werkgever.

RI&E

Werkgevers zijn verplicht om een risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) op te stellen en hierin ook te letten op de gevaren van alcohol, drugs, medicijnen en werk. Zoals een duidelijk beleid formuleren over het gebruik van alcohol op het werk (vaak is dat een verbod tijdens werkuren). En ook dit beleid duidelijk aan iedereen communiceren, inclusief de sancties bij overtreding. In de RI&E kan de werkgever ook situaties benoemen waarin medewerkers getest kunnen worden op het gebruik van alcohol, drugs en medicijnen.

• Tip! Volgens artikel 28 van de Wet op de ondernemingsraden heeft de ondernemingsraad een stimulerende taak in het naleven van voorschriften voor veiligheid, gezondheid en welzijn. Lees voor meer informatie over ADM-beleid in de RI&E in dit artikel op Arbo-online.