Niet stemmen maar scoren

De besluiten in de or worden genomen vanuit democratisch oogpunt. Als er een keuze gemaakt moet worden, stemt de ondernemingsraad meestal. De stem van de meerderheid is bepalend. En de overige meningen?

Geeft deze besluitvorming wel een compleet beeld van hoe de aanwezigen erover denken? Omdat de belangen niet altijd even zwaar wegen, kun je beter scoren dan stemmen.

De stem van de meerderheid

Stel dat je een plan lanceert voor een or-campagne in een or van zeven leden. Uiteraard ben je zelf enorm enthousiast en je doet er alles aan om je idee te laten slagen. Als je een cijfer zou moeten geven voor je eigen plan dan zou dat wel een negen scoren. Je hebt nog twee andere or-leden enthousiast weten te maken en je weet dat zij je plan zullen steunen.

• Tip! Wie prettig communiceert met zijn bestuurder heeft een grotere kans om eerder op de hoogte te zijn van belangrijke plannen en vèrstrekkende voornemens. Zo heb je meer invloed op de besluitvorming. Tijdens de eendaagse training Communiceren met de bestuurder op 29 april en 30 september 2021 leer je alles over oplossingsgericht adviseren.

Tijdens de vergadering komt je idee echter niet uit de verf. Een or-lid uit wat twijfels over de zinvolheid en de haalbaarheid ervan. Dit brengt twee andere or-leden ook wat aan het twijfelen. Het zevende or-lid maakt het niet veel uit, want het plan heeft nauwelijks betrekking op haar afdeling. Toch laat zij zich overtuigen door de nee-stemmers. Met vier tegen drie wordt je plan van tafel geveegd, ondanks het feit dat bijna de helft behoorlijk enthousiast was, terwijl de weerstand in verhouding maar gering was.

Haken en ogen

Tijdens de volgende vergadering komt een ander or-lid met een alternatief plan. Het is lang niet zo sprankelend en gedurfd. Er zitten haken en ogen aan, maar qua uitvoerbaarheid kan het ermee door. Behalve de bedenker van het plan is niemand super enthousiast. Er zijn behalve jij nog twee or-leden die het totaal geen goed idee vinden. De overige drie stemmen tenslotte in omdat ze eigenlijk niet zoveel bezwaren kunnen aandragen: je moet toch wat! Met vier tegen drie wordt dit plan aangenomen. Hoewel alleen de bedenker er zelf warm voor liep.

De zwaarte van de belangen

Als de stem van de meerderheid de doorslag geeft, wil dat niet zeggen dat er een afgewogen keuze is gemaakt. Je kunt met je stem alleen vóór of tegen uitdrukken. Er wordt niet mee aangegeven hoe waardevol ieders mening is, en/of hoe groot ieders belangen zijn. Het kan zijn dat de voorstemmers er veel belang bij hebben, terwijl het voor de tegenstemmers misschien weinig uitmaakt. Ook kan het voorkomen dat er or-leden zijn die zwaarwegende bezwaren hebben, terwijl het de bepalende meerderheid, die instemt, feitelijk niet echt veel uitmaakt.

De meerderheid is niet altijd een afgewogen keuze

Méér dan het gemiddelde

De hoeveelheid enthousiasme of juist weerstand, en het belang dat de stemgerechtigden aan de vergadertafel hebben, worden niet meegewogen in de uitslag als er alleen vóór of tegen gestemd kan worden. Als elke ja-stem 1 punt waard zou zijn en elke nee-stem min-1 punt, dan wordt een agendapunt aangenomen als het gemiddelde van de stemmen groter dan 0 is. Daarbij wordt er van uitgegaan dat elke stem evenveel waard is. Er wordt niets gezegd over de spreiding.

De spreiding

Het gemiddelde zegt niet alles over de individuele waarden. Kijk bijvoorbeeld eens naar de volgende resultaten van twee schoolklassen voor hun proefwerk geschiedenis.

Klas 1 heeft de volgende cijfers gehaald:

6

6

6,5

6

6

5,5

6

6

7

5

6

6

6,5

6

6

5,5

6

6

Klas 2 heeft de volgende cijfers gehaald:

2

10

6,5

9

9

4,5

1

1

7,5

3

10

10

8

1

9

5,5

10

1

Welke klas heeft het beter gedaan? Als je alleen naar de gemiddelden kijkt, lijkt elke klas het evengoed te hebben gedaan. Beide klassen hebben immers een gemiddeld cijfer van 6. Maar op het oog kun je al zien dat de uitslag nogal verschilt. De cijfers van klas 1 schommelen op en rond de 6. De cijfers van klas 2 lopen nogal uiteen. De resultaten van de leerlingen van klas 1 zijn matig voldoende. Maar dat kun je niet zomaar concluderen over klas 2. Blijkbaar zijn er kinderen uit klas 2 die erg goed geleerd hebben en anderen die er niet veel aan gedaan hebben. Er is een grote spreiding. De gemiddelden tussen de klassen zijn gelijk, maar deze vergelijking is totaal niet significant.

Scoren in de vergadering

Terug naar onze voorbeeldvergaderingen. Stel dat er niet op de gewone manier gestemd zou zijn over de plannen, maar dat elke deelnemer een cijfer voor elk plan zou hebben moeten geven. In de eerste vergadering zou de score wellicht de volgende zijn geweest:

9

8

5

4

9

5

5

Met een gemiddelde score van 6,4 zou dit plan het gehaald hebben, ook al zou de meerderheid tegen hebben gestemd.

De score voor het plan in de tweede vergadering zou er als volgt uit hebben kunnen zien:

3

4

6

3

7

6

6

Met een gemiddelde score van 5 zou het tweede plan het niet gehaald hebben, ook al zou de meerderheid vóór hebben gestemd.

Scoren in plaats van stemmen

Door te scoren in plaats van te stemmen kunnen or-leden meer nuance aanbrengen in hun keuze. Ze kunnen er niet alleen mee aangeven of ze ergens voor of tegen zijn, maar kunnen ook laten weten hoe enthousiast ze daarover zijn, hoeveel weerstand ze voelen en/of hoe belangrijk een agendapunt voor hen is. Aan de uitslag kun je ook aflezen in hoeverre een plan gedragen wordt. Iedereen kan immers wel voorstemmen, maar zijn dat zesjes of negens? Haalt een plan het ruim of met de hakken over de sloot? Verder kun je ook meer zeggen over de spreiding. Hoeveel liggen de meningen uiteen? Zijn er bijzonder enthousiastelingen? Zijn er mensen die hun hakken in het zand zetten en het gemiddelde omlaag willen halen met een extreem laag cijfer? Scoren geeft dus meer informatie dan stemmen. Scoren kan ook goed helpen om alternatieven met elkaar te vergelijken. Het is immers mogelijk dat twee verschillende plannen evenveel steun lijken te hebben als er wordt gestemd. Laat je de deelnemers er een cijfer aan hangen, dan krijg je een ander beeld.

Frank van Marwijk

www.relativeren.nl