Minder vergaderen met een duidelijke OR-visie

Herken je dit? Bij iedere belangrijke adviesaanvraag en ieder belangrijk instemmingsverzoek verzand je als or in een oeverloze discussie. En wat vervelender is: die discussie lijkt iedere keer sterk op de vorige. Senior consultant André van Deijk weet wel hoe dat komt: het ontbreekt de or aan een goed geformuleerde visie.

Voor de ondernemingsraad was het duidelijk: aan ons pensioen valt niet te tornen. ‘Dat had te maken met hun kernwaarden’, zegt André van Deijk. ‘Want een van die kernwaarden luidde: rechtvaardigheid. En dus legde or sterk de nadruk op arbeidsvoorwaarden.’

Duidelijk, maar niet star

Een duidelijke visie dus – maar let op: volgens Van Deijk betekent ‘duidelijk’ niet hetzelfde als ‘star’. ‘Op een dag raakte het bedrijf in financieel zwaar weer, en toen viel er over die arbeidsvoorwaarden opeens wél te praten. Dat kwam door een andere or-kernwaarde: continuïteit. Niemand wilde toestanden als bij Alitalia, om een extreem voorbeeld te noemen. Dat werd helemaal kapot gestaakt omdat alleen werknemersbelangen telden.’

• Tip! Wie prettig communiceert met zijn bestuurder kan eerder op de hoogte zijn van belangrijke plannen en vèrstrekkende voornemens. Zo heb je meer invloed op de besluitvorming. Tijdens de eendaagse training Communiceren met de bestuurder op 30 september 2021 leer je hoe je dat doet.

Discussies

Van Deijk is senior consultant bij OR Consultancy, en ook een van de sprekers op de Landelijke OR dagen. Visie staat bij hem centraal. Want zonder zo’n visie is de or volgens hem stuurloos. ‘Ik zie het zo vaak: de bestuurder komt met een voorgenomen besluit, en de or vervalt in verhitte discussies. Als je goed luistert hoor je dat die veel meer gaan over de zienswijze van de leden op hun eigen rol dan over het probleem zelf. Probeer dus om die zienswijze, die visie op papier te zetten, los van de agenda. Dat is veel effectiever dan bij elk onderwerp op die agenda uit te vinden hoe je kernwaarden eruit zien.’

Nadruk op kernwaarden

Kernwaarden. Let op die meervoudsvorm. Want de wereld van een or is volgens Van Deijk in het algemeen veel te ingewikkeld voor eenvoud en eenzijdigheid. ‘Je zag het al in het voorbeeld hierboven: een or kan de nadruk leggen op rechtvaardigheid, en tegelijkertijd ook op continuïteit. Hij kan bijvoorbeeld akkoord gaan met een investering, ook als daardoor meerdere functies in hun huidige vorm zullen verdwijnen. Bijvoorbeeld vanwege robotisering of digitalisering, of omdat het nodig is voor het bedrijf.’

De wereld van een or is veel te ingewikkeld voor eenvoud en eenzijdigheid

En volgens Van Deijk hoeft dat niet te botsen met die andere kernwaarde, rechtvaardigheid. ‘Ten eerste kan de or zich sterk maken voor een sociaal plan. Maar bovendien kan hij bij zijn advies over de investeringen een voorwaarde opnemen over opleidingsbeleid. Dat vergroot immers de kans dat de betreffende medewerkers gelijkwaardig of beter werk houden in het bedrijf. Overigens moet je dit wel slim spelen. Veel ondernemingsraden zetten zo’n voorwaarde in hun uiteindelijke advies, als een ‘ja mits’ of ‘nee tenzij’. Maar dan is een bestuurder er – juridisch gezien – onvoldoende aan gebonden. Veel beter is het om over je voorwaarden een aparte ondernemingsovereenkomst te maken, voorafgaand aan je uiteindelijke advies.’

Creatief

Mooi dus zo’n visie, maar kun je daarmee ook altijd invloed uitoefenen? Volgens Van Deijk moet je daar soms creatief voor zijn. ‘Enkele jaren terug sprak ik de or van een Japans bedrijf. Invloed uitoefenen op een raad van bestuur in Japan, dat zal je niet zo snel lukken. Echter, de or zag dat de directie in Nederland vooral bezig was met de kortetermijncijfers, terwijl de producten die op locatie werden gemaakt, technisch allang waren ingehaald. Er werd nog geen aandacht gegeven aan vervangende productie, terwijl dat volgens de or wel nodig was. Als ondernemingsraad kun je daar dan natuurlijk een discussie over starten. En als je goede argumenten aandraagt, sijpelt dat uiteindelijk ook wel door naar het hoofdbestuur. Ik ben ervan overtuigd: een or met een duidelijke visie oefent altijd aanzienlijk meer invloed uit.’