Wat als de or wel iets heeft te zeggen over de arbeidsvoorwaarden?

Dit artikel over het instemmingsrecht handelt over de rolverdeling tussen de vakbonden en de ondernemingsraad. Welke rol kan de or spelen bij de arbeidsvoorwaarden?

In artikel 27 lid 3 van de WOR staat dat het instemmingsrecht van de ondernemingsraad vervalt bij onderwerpen die al inhoudelijk zijn geregeld in een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Dit geldt ook voor onderwerpen die op zichzelf instemmingsplichtig zijn. De cao die wordt afgesproken met vakbonden krijgt dus ’voorrang’.

Spel de cao

Het is goed opletten voor de or. Staat bijvoorbeeld in de cao dat de werkgever bij ziekte twee wachtdagen zal inhouden, dan is de zaak inhoudelijk geregeld in de cao. Er is dan geen instemmingsrecht voor de ondernemingsraad. Staat er echter dat de werkgever bij ziekte twee wachtdagen kan inhouden, dan vergt dat een besluit van de werkgever. Dat wil zeggen: hij zal de ondernemingsraad om instemming moeten vragen.

• Tip! Wat valt er precies onder adviesrecht en instemmingsrecht? Met de Verdiepingscursus Advies- en instemmingsrecht op 15 juni, 14 september en 11 november 2021 weet je dat veel sneller. Ook heb je dan duidelijker voor ogen wat het voorgenomen besluit exact inhoudt en welke gevolgen dat voor de werknemers heeft.

Afwijkende afspraken

Vaak wordt in een cao ook nog een ‘bovenwettelijke’ rol aan de ondernemingsraad toebedeeld. Dit is mogelijk op grond van de WOR, waarin staat dat aan de ondernemingsraad in de cao verdere bevoegdheden kunnen worden toegekend. Zo kan in de cao staan dat de arbeidstijdenregeling geldt uit de cao, behalve wanneer met de ondernemingsraad andere afspraken worden gemaakt. Of dat er met de or afspraken over de reiskostenvergoeding mogelijk zijn die afwijken van de cao. Het is voor ondernemingsraden van groot belang om na te gaan of hij extra bevoegdheden heeft volgens de toepasselijke cao.

• Lees ook: Bestaat een “bovenwettelijke adviesaanvraag”?

Primaire arbeidsvoorwaarde of niet?

De ondernemingsraad heeft geen wettelijke bevoegdheden bij de primaire arbeidsvoorwaarden. Dit is het standpunt van de wetgever, en dit is ook een aantal keren bevestigd door de rechter. Onder de primaire arbeidsvoorwaarden worden verstaan de hoogte van de beloning en de omvang (duur) van de arbeid. Deze worden geacht onderwerp van gesprek te zijn in het overleg tussen de vakbonden en de werkgevers.

Or heeft geen wettelijke bevoegdheden bij primaire arbeidsvoorwaarden

In gerechtelijke procedures komt geregeld de vraag aan de orde of een bepaald besluit betrekking heeft op een primaire arbeidsvoorwaarde of juist niet.

De ondernemingsovereenkomst

Speelt de ondernemingsraad dan nooit een rol bij de totstandkoming van de arbeidsvoorwaarden? Bemoeienis van de or op dit terrein is wel mogelijk wanneer de betrokken partijen daarover afspraken maken. Dat gebeurt ook steeds vaker, vooral bij bedrijven waar de vakbonden niet of nauwelijks leden hebben en waar geen cao van toepassing is.

• Lees ook: De Ondernemingsovereenkomst, wat houdt dat in?

De ondernemingsraad kan dus bovenwettelijke bevoegdheden krijgen. Als dat gebeurt, kunnen ondernemer en or die vastleggen in een ondernemingsovereenkomst. In zo’n overeenkomst wordt bijvoorbeeld afgesproken dat de arbeidsvoorwaarden in overleg met de or tot stand komen, en dat deze alleen zullen worden gewijzigd nadat overeenstemming is bereikt met de or. Of dat de ondernemingsraad om instemming wordt gevraagd over alle arbeidsvoorwaardelijke regelingen, los van de vraag of dit moet volgens de wet.

Arbeidsvoorwaardenoverleg

Als de ondernemingsraad deze rol op zich neemt, is het zaak om ook goede afspraken te maken over de positie van de leden van de ondernemingsraad die het arbeidsvoorwaardenoverleg voeren. Zij moeten een onafhankelijke positie kunnen innemen ten opzichte van de werkgever met wie zij onderhandelen over de arbeidsvoorwaarden. De afspraken kunnen ook gelden voor de inhuur door de ondernemingsraad van deskundigheid op dit terrein.

• Hoe gaat de inhuur van externe deskundigen? Check het snel in de Kennisbank OR in de Praktijk

Verder moet zo veel mogelijk worden geregeld dat de door de ondernemingsraad afgesproken arbeidsvoorwaarden deel zijn van de arbeidsovereenkomsten van de werknemers in het bedrijf. Dit is mogelijk, maar is ingewikkelder dan bij een cao. De ondernemingsraad die een rol wil spelen bij de arbeidsvoorwaarden moet nagaan of alle hiervoor genoemde zaken afdoende zijn geregeld.

• Het instemmingsrecht gebruiken luistert vrij nauw. Gebruik daarom dit stappenpan uit de Kennisbank OR in de Praktijk!