Veranderen door rituelen

Hoe kun je het gedrag van je medewerkers veranderen? Vertel je al die mensen gewoon dat ze zich voortaan anders moeten gedragen? Dat kan – maar de kans is groot dat ze dan in de verdediging schieten. Gelukkig kun je nu terugvallen op het 3-stappenplan van cabaretier Joris Mencke. Zijn geheime wapen: rituelen.

Het was geen goede dag voor de voetbaltrainer. Nauwelijks was de wedstrijd begonnen, of zijn team stond al met 1-0 achter. Een blunder van de verdediging, en volkomen onbegrijpelijk. Want vóór de wedstrijd waren er duidelijke afspraken gemaakt. Sterker nog, die trainer had er anderhalf uur met de spelers over gepraat. Dan heb je zoiets dichtgetimmerd, toch?

• Tip! Wie prettig communiceert met zijn bestuurder kan eerder op de hoogte zijn van belangrijke plannen en vèrstrekkende voornemens. Zo heb je meer invloed op de besluitvorming. Tijdens de eendaagse training Communiceren met de bestuurder op 30 september 2021 leer je hoe je dat doet.

Joris Mencke is niet overtuigd. ‘Die jongens in dat team zijn geen voetballer geworden om anderhalf uur te vergaderen. Hoe langer je tegen ze aan praat, hoe groter de kans dat ze in slaap vallen. Als je wil voorkomen dat dit de volgende keer weer gebeurt, zul je het heel anders moeten aanpakken. Dan moet je een voorbeeld nemen aan toptennisser Rafael Nadal.’

Rituelen

Voor wie Mencke een beetje kent, is dat wellicht geen verrassende uitspraak. Hij afficheert zichzelf graag als een geflopte tennisser. Maar daarnaast is hij ook cabaretier, jurist en veranderkundige, en hij is ook een van de sprekers tijdens de Landelijke OR-dagen op 23 en 24 juni 2021. Daar presenteert hij een handig hulpmiddel bij veranderingen in teams: maak gebruik van rituelen.

• Lees ook: Luisteren naar de bestuurder!

Voordat we hier verder op inzoomen, vertelt Mencke eerst hoe het niet moet. ‘Als ik vroeger bij organisaties over de vloer kwam, vroeg ik mensen wat ze zouden willen veranderen. En dan zag je meteen dat hun gezicht begon te verkrampen. Want verandering… dat kent een negatieve connotatie. Blijkbaar is er iets dat niet goed gaat, blijkbaar heeft iemand gefaald.’

3 stappen

Daarom pakt Mencke het tegenwoordig anders aan. ‘Ik stel ze nu de vraag: ‘wat zou jij in een ideale situatie voor keuze willen maken, volgens jouw waarden? En dan krijg je heel interessante antwoorden. De ene medewerker zegt dat hij Nederland wil verduurzamen, en dat zijn organisatie daar een leidende rol in moet spelen. Een ander wil juist meer gebruik maken van big data en zo aan de basis staan van grensoverschrijdende producten.’

Een 7? Is dat genoeg om Nederland te verduurzamen?

En dan komt Menckes tweede stap: de waarheidsfase. ‘Je weet waar je heen wilt, maar waar sta je nu? Hoeveel procent van je droom heb je gerealiseerd? Hoe scoor je bijvoorbeeld op samenwerking? Een 7? Is dat dan goed genoeg om Nederland inderdaad te verduurzamen? En stel dat je op het gebied van creativiteit een score haalt van een 8. Is dat dan voldoende om die grensoverschrijdende producten te realiseren?’

Dan volgt stap 3. Nu gaat het erom de dromen en idealen van stap 1 te vertalen naar concreet gedrag. En daarmee zijn we terug bij Rafael Nadal. ‘Wat is zijn grootste waarde? Zonder twijfel zijn strijdlust. En je ziet dat hij die voor de wedstrijd nog extra wil aanwakkeren. Bijvoorbeeld door fanatiek bezig te zijn met zijn drinkflesjes, en door energiek op en neer te springen. Allemaal rituelen, allemaal manieren om zichzelf klaar te stomen voor het juiste gedrag.’

30 seconden is genoeg

En die rituelen zijn volgens hem ook nuttig buiten de tennissport. Bijvoorbeeld voor de bovengenoemde voetbaltrainer. ‘Die had die voorbespreking van anderhalf uur kunnen vervangen door een ritueel van 30 seconden. Het maakt niet uit wat dat is – drie keer op en neer springen, een halve minuut stretchoefeningen – als iedereen maar weet wat het betekent: vanaf nu staan we op scherp.’

• Tip! Met de 7 skills van moderne medezeggenschap maak je jezelf als or in één dag interessant en relevant voor het hele bedrijf. Wegens succes herhaald op 12 oktober 2021!

Diezelfde rituelen vormen ook een instrument voor de verandermanager. ‘Ik ken een restaurant in Denemarken waar ze die mooi inzetten’, zegt Mencke. ‘Elke dinsdag organiseren ze daar een proefavond. Iedereen mag dan zijn eigen gerechten klaarmaken, en aan iedereen laten proeven. Inderdaad: iedereen, niet alleen de chef-kok maar ook de bordenwasser. Het past bij de waarden van die organisatie: creativiteit en een nadruk op feedback. Juist met rituelen breng je die waarden werkelijk in de praktijk.’