Or en vakbond: 11 tips voor samenwerking

De ondernemingsraad en de vakbond vertegenwoordigen allebei de werknemers van een organisatie. Zij doen dat elk op een andere manier.

Het kan daarom nuttig zijn om goed samen te werken en elkaar niet als concurrent te zien. Bekijk met deze checklist hoe en wanneer dat voordelen kan opleveren voor jouw organisatie.

1. Het lijkt zo gemakkelijk. De ene werknemersvertegenwoordiger zoekt de andere op. De vakbond en de ondernemingsraad hebben echter hun eigen taken en wettelijke bevoegdheden. Stem met elkaar af waar je samenwerkt en waar niet, zodat je conflicten voorkomt.
2. Kijk goed naar de belangen van beide partijen. De ondernemingsraad behartigt de belangen van alle werknemers én heeft oog voor de belangen van de organisatie. De or overlegt daarover op grond van de WOR met de directie. De vakbonden richten zich primair op de eigen leden in de organisatie of in de sector, maar doen dat met een bredere blik naar alle werkenden. Zij ondersteunen, in tegenstelling tot de or, ook individuele leden.
3. De or behandelt individuele klachten niet zelf. De or kan de werknemers doorverwijzen naar de vakbond. Zo help je individuele werknemers toch verder. De ondernemingsraad moet natuurlijk wel in actie komen als een klacht gedeeld wordt door een deel van de achterban. Dat is een reden om bij de bestuurder aan de bel te trekken.
4. Ondanks de verschillen overlappen de invloedsferen van vakbond en de or elkaar. Dat zie je bij de oprichting van de or, de or-verkiezingen, de arbeidsvoorwaarden, de ruimte in cao voor de or en de inbreng van de or in het sociaal plan.
5. De WOR geeft de vakbonden het recht om bij or-verkiezingen als eerste een kandidatenlijst in te dienen. Vraag bij de vakbond na welke criteria voor kandidaten ze hanteren. Hoe krijgt de or kwalitatief goede kandidaten?
6. De vakbond is voor de werkgever de eerste onderhandelaar over de arbeidsvoorwaarden. De afspraken hierover staan in de cao. De cao kan de or ruimte bieden om te onderhandelen, maar ook afspraken bevatten die ook onder het instemmingsrecht van de ondernemingsraad vallen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij afspraken over werktijden, opleiding en functiewaardering. Het instemmingsrecht van de or op deze onderwerpen vervalt als de vakbond hierover afspraken maakt in de cao. Kijk daarom goed in de cao welke rechten de ondernemingsraad heeft.
   

   Kijk goed in de cao welke rechten de ondernemingsraad heeft.

7. De or let er onder andere op dat de cao en de wetgeving goed worden nageleefd. Het goed begrijpen van de cao is dan een vereiste bij deze controlerende taak. Vraag de vakbondsbestuurder om te helpen als er onduidelijkheden zijn over een cao-afspraak.
8. De or weet soms beter wat er leeft in de organisatie dan de vakbond. Je kunt bij de vakbond aangeven welke onderwerpen je graag in de cao geregeld wilt zien.
9. Als er een nieuwe vakbondsbestuurder komt, is dat een goede gelegenheid om contact te zoeken met de bond. Maak kennis met elkaar en maak een afbakening van taken.
10. Een reorganisatie kan personele gevolgen hebben. De vakbonden onderhandelen van oudsher over een sociaal plan. Ook de or is betrokken bij de reorganisatie en het sociaal plan. De or heeft het adviesrecht bij een organisatieverandering. Een sociaal plan is niet instemmingsplichtig. Toch kunnen er wel regelingen in staan die instemmingsplichtig zijn. Als de gevolgen van een reorganisatie niet kunnen worden besproken met een vakbond, kan de or de onderhandelingen voor het sociaal plan op zich te nemen.
11. De vakbond heeft op grond van het Burgerlijk Wetboek het enquêterecht. Dit mag worden ingezet als de vakbonden ernstig wanbeleid binnen een organisatie vermoeden. De vakbond of de toezichthouder kan dan een verzoek indienen bij de bestuurder. De aanvrager moet vervolgens de or vragen om zijn standpunt, op grond van artikel 2:349 uit het BW. Daarna behandelt de Ondernemingskamer in Amsterdam dit verzoek. Als je als or wanbeleid vermoedt, kun je de vakbond om hulp vragen.

Wanne van den Bijllaardt is opleidingscoördinator van het trainings- en adviesbureau OR Academy (www.or-academy.nl)