Voorlopig geen handhaving schijnzelfstandigheid

De Belastingdienst gaat vanaf 1 oktober niet actief handhaven op schijnzelfstandigheid. Dat heeft staatssecretaris van Financiën Hans Vijlbrief gezegd in reactie op een motie van Pieter Grinwis (ChristenUnie).

In deze motie uitte Grinwis zijn zorgen over traagheid bij de oplossing van knelpunten in de handhaving van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA). Handhaving zou vanaf 1 oktober beginnen. Maar volgens Grinwis is nog veel onduidelijk over de regels rond de kwalificatie van een arbeidsrelatie. Hij dringt aan op ‘geleidelijk stappen zetten in de richting van het uitoefenen van regulier toezicht’. De Tweede Kamer heeft deze motie aangenomen.

‘Ingewikkelde problemen’

Vijlbrief legde tijdens het laatste debat voor het zomerreces in de Tweede Kamer uit dat de handhaving op de Wet DBA niet direct van start gaat na 1 oktober. De staatssecretaris hoopt in oktober meer duidelijkheid te hebben over de uitkomsten van de pilot met de webmodule. Daarna wil het kabinet besluiten wat te doen met de handhaving.

• Tip! Heeft de or geen instemmingsrecht op personeelsbeleid? Met de Verdiepingscursus Advies- en instemmingsrecht op 14 september en 11 november 2021 weet je dat veel sneller. Ook heb je dan duidelijker voor ogen wat het voorgenomen besluit exact inhoudt en welke gevolgen dat voor de werknemers heeft.

Grinwis heeft vooral bezwaar tegen het feit dat er ‘nog geen concrete voorstellen tot een redelijk en handhaafbaar alternatief voor de Wet DBA zijn en deze opdracht doorgeschoven wordt naar een volgend kabinet’. Dat beaamt Vijlbrief, maar hij zei erbij dat de problemen rondom de Wet DBA erg ingewikkeld zijn en ‘niet makkelijk oplosbaar’.

Hoe zit het met de DBA?

De wet DBA vervangt sinds 2016 de VAR (Verklaring Arbeidsrelatie). De Wet voorziet in modelovereenkomsten, waarmee opdrachtgevers en freelancers de status van hun arbeidsrelatie kunnen verduidelijken: dienstverband of opdracht. Maar de arbeidsrelatie kan ook blijken uit ander bewijs, bijvoorbeeld het contract. De werkelijke situatie geeft altijd de doorslag. Dit maakt volgens velen de handhaving van de wet niet eenvoudig.

• Lees ook: Hoe zelfstandig zijn platformmedewerkers?

Andere wetsvoorstellen ingetrokken

Begin 2020 kwam minister Koolmees van Sociale Zaken met wetsvoorstellen over een minimumtarief en zelfstandigenverklaring voor zzp’ers. Die voorstellen waren deels in reactie op de adviezen van de commissie-Borstlap en de WRR. Na hevige kritiek van sociale partners en politiek besloot het kabinet deze voorstellen in te trekken.

• Lees ook: Coronacrisis verdringt aanpak schijnzelfstandigheid

Webmodule

Het kabinet ging wel door met de ontwikkeling van de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie (WBA). Dit is een online vragenlijst, waarmee opdrachtgevers voor elke opdracht kunnen beoordelen of ze een zelfstandig ondernemer moeten inhuren of een dienstverband moeten aanbieden. Tussen januari en juli wordt een proef gehouden met deze webmodule. Hierna volgt een evaluatie op de bruikbaarheid van het instrument. Ook wordt gekeken naar mogelijkheden voor handhaving, misbruikrisico’s en de gevolgen voor de uitvoeringsinstanties. De evaluatie moet in oktober zijn afgerond.

• Lees ook: Kan een zelfstandige dit werk doen?

Zware bewijslast

Tot die tijd verandert er niets aan de handhaving op de huidige Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA). Dat wil zeggen: de Belastingdienst treedt alleen op als een opdrachtgever met aantoonbaar met opzet de arbeidswetten overtreedt of aanwijzingen van de fiscus niet opvolgt. De inspecteur moet dan een (fictieve) dienstbetrekking kunnen bewijzen, en evidente schijnzelfstandigheid en opzettelijke schijnzelfstandigheid.

Lukt dat, dan geeft de inspecteur aanwijzingen om de situatie te verbeteren. Dat wil zeggen: pas de arbeidsrelatie aan zodat hij wel voldoet aan de Wet, of neem de schijnzelfstandige in loondienst. Een opdrachtgever die na 3 maanden niets heeft gedaan is kwaadwillend. En kan dan boetes en naheffingen verwachten. Die zijn mogelijk deels te verhalen op de zelfstandige. Vorig jaar heeft de Belastingdienst nog geen boetes opgelegd hiervoor.