Eerste Nederlandse bedrijf met vaccinatieplicht

Leaseplan stelt vaccinatie tegen het coronavirus verplicht vooral haar kantoorpersoneel. Zodra het dringende advies om thuis te werken vervalt, moeten deze werknemers weer naar kantoor komen. En ze moeten dan ingeënt zijn. Dat meldt het FD. Maar het bedrijf gaat niet controleren of mensen op kantoor ook echt zijn gevaccineerd.

Leaseplan is het eerste bedrijf met hoofdkantoor in Nederland dat een vaccinatieplicht invoert voor tenminste een groep medewerkers. Bestuursvoorzitter Tex Gunning van Leaseplan vindt dat zijn mensen door het thuiswerken veranderen in ‘zoombies’. Om gezondheidsklachten door het vele thuiswerken te voorkomen haalt het bedrijf zijn mensen terug naar de zaak. Ook zouden veel werknemers van Leaseplan daarom vragen.

• Lees ook: Wat de or moet weten over thuiswerken

‘Er is geen helderheid vanuit de overheid, dus gaan wij kijken wat in het belang is van onze werknemers. En wij denken dat het in het belang van de gezondheid van werknemers is om terug te gaan naar kantoor’, zo motiveert Gunning het besluit tegen de NOS. Waarbij hij nadrukkelijk aantekent dat zijn bedrijf niet zal controleren of medewerkers zijn ingeënt. Toch is de tegenstelling tussen zorgen voor een veilige werkplek en niet mogen vragen naar vaccinaties ‘een beetje een rare paradox’, vindt werkgeversvereniging AWVN.

‘Terug naar normaal’

Of de verplichting om gevaccineerd terug te keren naar de zaak ook standhoudt in een Nederlandse rechtszaal is twijfelachtig. Bedrijven mogen werknemers in Nederland niet verplichten om gevaccineerd te zijn voordat ze kunnen terugkeren op de werkvloer. Zo denken bijna alle arbeidsjuristen over dit actuele hete hangijzer. Waaronder advocaat Pascal Besselink van juridisch dienstverlener DAS in het FD.

• Tip: Regels of beleid over vaccineren kunnen, net als regels over thuiswerken, vallen onder arbobeleid. Hierop heeft de ondernemingsraad instemmingsrecht. Wees dus als ondernemingsraad goed voorbereid! Met de Kennisbank OR in de Praktijk heb je altijd toegang tot een schat aan tools, adviezen en artikelen.

Vragen of werknemers zijn ingeënt wil Leaseplan niet. En dat mag een werkgever ook niet. Maar als een werkgever vermoedt dat een werknemer niet is ingeënt, dan kan hij die werknemer opdragen om thuis te werken. Mits het werk dat toelaat. Die kant wil Leaseplan niet op; het bedrijf wil dat iedereen zo snel mogelijk weer op kantoor komt werken. ‘Het nieuwe normaal is terug naar normaal’, aldus het bedrijf. Leaseplan denkt dat het vooruitzicht om straks weer fysiek bij elkaar op kantoor te kunnen werken veel mensen uit zichzelf over de streep zal halen. ‘Het geeft een gevoel van saamhorigheid’, aldus het bedrijf.

• Lees ook: Discussie over verplicht vaccineren zwelt aan

‘Misbruik van machtspositie’

Kitty Jong, vicevoorzitter van de FNV wijst een vaccinatieplicht categorisch af. De FNV is zeer vóór vaccinatie, omdat het solidair is met kwetsbare mensen, medewerkers in de zorg, en in de cultuur- en evenementenbranche. Maar de vakbond vindt dat werkgevers misbruik maken van hun machtspositie als ze werknemers direct of indirect tot vaccinatie dwingen. Het druist volgens haar in tegen 2 grondrechten: het recht op privacy en de lichamelijke integriteit. De FNV heeft aanstaande donderdag een gesprek met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over dit hete hangijzer. De vakbond pleit al langer voor duidelijk beleid vanuit Den Haag over een vaccinatieplicht voor werknemers.

Ook het CNV noemt de verplichting onacceptabel. ‘Leaseplan gaat hiermee een grens over die voor ons niet acceptabel is. We roepen hen op om dit besluit zo snel mogelijk te herzien,’ stelt Piet Fortuin, CNV-voorzitter. In een eerste reactie heeft minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid herhaald dat er geen wettelijke vaccinatieverplichting is. En dat die verplichting er wat dit kabinet betreft ook niet komt. Hij wil in gesprek met bedrijfsorganisaties om te bekijken ‘welke mogelijkheden je hebt om een veilige werksituatie te creëren’, aldus de demissionaire bewindsman. Als een van de mogelijkheden noemde de bewindsman het coronatoegangsbewijs.

Meerderheid is nog tegen vaccinatieplicht

Onderzoeken bij werknemers en werkgevers wijzen nog steeds uit dat een meerderheid tegen een vaccinatieplicht is. Zoals een peiling onder het EenVandaag Opiniepanel, op 13 augustus. Toch bleek uit deze peiling dat 42 procent van de werknemers wel voor een vaccinatieplicht is bij terugkeer naar kantoor. Een minderheid dus, maar toch meer dan de 38 procent van de werkgevers die dat ook vindt.

• Lees ook: Wat de or moet weten over vaccineren tegen covid

Sommige juristen, waaronder universitair docent staatsrecht aan Universiteit Utrecht Manon Julicher denken wat genuanceerder over een vaccinatieplicht. Volgens haar hangt de juridische haalbaarheid af van meerdere omstandigheden. Waaronder de branche of sector waarin de bedrijfsorganisatie actief is. In de zorg zal een verplichting sneller door de rechter worden goedgekeurd dan op een kantoor, vermoedt ze in het FD. Ook het onderzoek van EenVandaag wijst voorzichtig die kant uit. Veel deelnemers aan het opiniepanel vinden dat dat je van werknemers die met kwetsbare groepen werken mag verwachten dat zij zich laten testen of een mondkapje op houden.

Risico van aansprakelijkheid

Ook Katja van Kranenburg, arbeidsrechtadvocaat bij CMS vindt dat werkgevers niet kunnen eisen dat werknemers zijn ingeënt voordat ze op kantoor mogen komen. Maar ze heeft wel begrip voor het standpunt van Leaseplan, verklaart ze tegenover de NOS. ‘Ik snap dat je als werkgever grip probeert te krijgen op wie er op de werkvloer is. Ook om te voorkomen dat ze aansprakelijk worden gesteld voor besmettingen die daar zijn opgelopen.’

Op dat aansprakelijkheidsrisico wees ook advocaat Katja van Kranenburg in het FD. Ze vindt dat we een debat moeten kunnen voeren over de vaccinatieplicht in een volwassen democratie. Op zijn minst over een tijdelijke verplichting op grond van de arbowet, voor beroepen met veel risico op besmetting en overdracht. Anders zouden werkgevers claims kunnen verwachten van letselschadeadvocaten.