Ongewenst gedrag steekt weer de kop op

Vorig jaar had 1 op elke 5 vrouwelijke werkenden last van ongewenst seksueel gedrag op het werk. Vooral mensen in de verpleging en verzorging zijn het slachtoffer. Dit blijkt uit de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) van CBS en TNO.

Het gaat om 21 procent van de vrouwelijke werknemers van 15 tot 25 jaar die in 2021 te maken hadden met ongewenste seksuele aandacht van klanten, patiënten, leerlingen of passagiers. Ook ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s kwam relatief veel voor bij hen: 6 procent had hier last van vorig jaar.

Onder de gehele werkende bevolking gaat het om ongeveer 2 procent te maken met ongewenst seksueel gedrag van collega’s of leidinggevenden. Daarmee is de afname van deze psychosociale arbeidsbelasting (psa) tijdens de coronacrisis weer teniet gedaan.

• Tip! Seksuele intimidatie, agressie en geweld, werkdruk en pesten. Het leidt tot psychosociale arbeidsbelasting (PSA) en minder (of helemaal geen) plezier in je werk. Tijdens de studiedag Werkdruk/werkstress en de rol van de OR op 7 juni 2022 krijg je tips hoe de or optimale invloed kan uitoefenen op het beleid en een actieve bijdrage kan leveren aan minder werkdruk en werkstress.

Werkdruk en psa op oude niveau

Ook de werkdruk en emotionele belasting is weer terug op het niveau van vòòr corona. Zo gaf ruim 17 procent van de ondervraagden in 2021 aan burn-outklachten te ervaren. Grofweg evenveel als in 2018 en 2019, en meer dan de 15,7 procent uit 2020. Hoge werkdruk is bij 18 procent weer problematisch, net zoals in pre-coronatijden. In 2020 daalde dat cijfer naar 15 procent.

Verpleging het zwaarst getroffen

Mbo-verpleegkundigen hebben de meeste last gehad van ongewenste seksuele aandacht door patiënten of andere externen. Meer dan 1 op elke 3 (37%) maakte dat mee, vorig jaar. Ook andere beroepsgroepen in de zorg zoals gespecialiseerd verpleegkundigen, verzorgenden en fysiotherapeuten hebben relatief vaak dergelijke ervaringen.

Buiten de zorg rapporteren kassamedewerkers, en kelners en barpersoneel het vaakst seksuele aandacht van klanten. Kelners en barpersoneel hebben, evenals keukenhulpen, tevens relatief vaak (6%) te kampen met ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s.

Klanten permitteren zich meer

Vrouwen in alle leeftijdsgroepen kampen aanzienlijk vaker met ongewenste seksuele aandacht op het werk dan mannen. In totaal meldde 11 procent van de vrouwelijke werknemers ongewenst seksueel gedrag van klanten, patiënten, leerlingen of passagiers. Bij 3 procent van de meldingen waren leidinggevenden of collega’s de boosdoeners. Bij mannen ging het om respectievelijk 2 en 1 procent.

Intimidatie en (cyber)pesten

Ook heeft 20 procent van de werkenden last van andere vormen van ongewenst gedrag op het werk, zoals pesten, intimidatie of lichamelijk geweld. Intimidatie komt het meest voor. In 2021 had 18 procent van alle werknemers in de voorafgaande twaalf maanden zelf te maken met intimidatie door klanten, patiënten, leerlingen of passagiers, en 9 procent met intimidatie door een leidinggevende of collega.

Ook lichamelijk geweld komt vaker voor in contacten met klanten dan met leidinggevenden of collega’s. Pestgedrag daarentegen doet zich juist meer voor onder collega’s dan door klanten. Bijna een kwart van de slachtoffers had last van online ongewenst gedrag, zoals cyberpesten en zwartmaken op sociale media.

Wat kan de or hiermee?

De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht op het arbobeleid in de onderneming volgens artikel 27 WOR. Ook heeft de or een stimulerende taak bij het tegengaan van discriminatie en het bevorderen van gelijke behandeling van mannen en vrouwen (artikel 28 WOR). De or kan ook aandringen op de benoeming van een interne, én een externe vertrouwenspersoon. Liefst een van beide kunne. Dat haalt zo veel mogelijk drempels tegen melden weg.

• Lees ook het Stappenplan Voorkomen en bestrijden van seksuele intimidatie in de Kennisbank.

De or kan nog meer als discriminatie en bevorderen van gelijke behandeling is opgenomen in het bedrijfsreglement. Dan kan de or via de rechter de werkgever verplichten om advies te vragen voordat hij een besluit neemt dat tegen het bedrijfsreglement in lijkt te gaan.

De RI&E en initiatiefrecht

Er zijn wettelijke regels tegen ongewenst gedrag. Bedrijfsorganisaties moeten een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) hebben, met beleid op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting (psa). De verplichte toets op psa binnen de RI&E kan alleen worden gedaan door een gecertificeerde deskundige. Een vertrouwenspersoon is niet verplicht, maar rechters geven de klagers vaak gelijk als een bedrijf geen vertrouwenspersoon heeft.

Lees ook:

• De or, de Loden Loekie en ongewenste omgangsvormen
• Hoe de or ongewenst gedrag in beeld kan krijgen
• Wat moet de or met grensoverschrijdend gedrag?

Tenslotte kan de or zijn initiatiefrecht gebruiken en zelf cursussen voorstellen die mensen bewust maken van intimiderend, discriminerend of grensoverschrijdend gedrag. Of de or neemt het voortouw bij het opstellen van een gedragscode over gewenst en ongewenst gedrag. Als inspiratiebron kan de or de Handreiking gedragscode (on)gewenste omgangsvormen op de werkvloer en de Werkwijzer seksuele intimidatie op Arboportaal gebruiken.