Op weg naar een goede RI&E

De Risico-inventarisatie en Evaluatie (RI&E) is de belangrijkste pijler van het arbobeleid. Maar uit onderzoek van de Nederlandse Arbeidsinspectie blijkt dat de kwaliteit van talloze RI&E’s ondermaats is. Deze zomer komt er regelgeving om nieuwe RI&E’s naar een hoger niveau te tillen.

De ver-gaande regelgeving die in juli van dit jaar van kracht wordt, is vooral gericht op de voorgeschreven toetsing van een RI&E. Het betekent dat het RI&E-rapport van een bedrijf of instelling aan veel meer eisen moet voldoen om door een toetser te worden goedgekeurd. Deels zijn die nieuwe eisen terecht. Maar de overdaad aan extra voorschriften zal het maken van een RI&E zeker niet aantrekkelijker maken.

• Tip! De Arbowet geeft ondernemingsraden veel vrijheden om passende maatregelen voor te stellen op veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu in je eigen organisatie. Ontdek wat wel en niet kan tijdens de ééndaagse opleiding OR & VGWM op 30 juni 2022.

Meer toetsers nodig

Een nieuwe RI&E van een werkgever met meer dan 25 medewerkers moet voortaan door meer dan één gecertificeerde arbodeskundige worden getoetst. Vanaf juli 2022 is het voorgeschreven dat een werkgever beoordeelt welke arbodeskundige een nieuwe RI&E moeten toetsen:

• een gecertificeerde hogere veiligheidskundige als er veiligheidszaken aan de orde zijn in de RI&E;
• een gecertificeerde arbeidshygiënist als gezondheidszaken een rol spelen, en/of:
• een gecertificeerde Arbeid- en Organisatiedeskundige bij vraagstukken over werkdruk, agressie en andere vormen van ongewenst gedrag.

Dit onderdeel van de nieuwe regelgeving roept meteen een praktische vraag op: is inschakeling van 3 arbodeskundigen bij de toetsing altijd vereist? Bijvoorbeeld bij een kantoororganisatie, waar vooral beeldschermwerk en werkdruk aan de orde zijn. Is daar toetsing van de RI&E door een veiligheidskundige overbodig? Of is dat toch nodig, met het oog op veiligheidsrisico’s als brandgevaar en vallen van een trap? In de publicatie van de maatregelen in de Staatscourant is dit niet duidelijk aangegeven. Dat moet zich in de komende tijd nog uitkristalliseren.

De overige punten uit de nieuwe regelgeving zijn meer gericht op de RI&E zelf. Ze hebben als doel om (via de toetsing) een aantal miskleunen te voorkomen, die in de praktijk helaas maar al te vaak gebeuren.

Miskleun 1: Medewerkers onvoldoende betrokken

Het is overduidelijk dat de medewerkers zelf onmisbaar zijn bij het opsporen van arboknelpunten op hun afdeling, en bij het vaststellen van passende maatregelen. Toch zijn er talloze RI&E’s die alleen door de preventiemedewerker worden ingevuld, of zelfs door een stagiaire. Dat leidt tot een RI&E-rapport waarin belangrijke risico’s ontbreken en waarin onbruikbare maatregelen staan.

De nieuwe regelgeving schrijft nu voor dat de inzichten van de werknemers moeten worden meegenomen in de RI&E. Maar hoe dat moet gebeuren is niet omschreven. Gesprekjes met medewerkers tijdens een RI&E-rondgang zijn doorgaans onvoldoende. De or doet er goed aan om af te spreken dat steeds enkele medewerkers worden betrokken bij het invullen van de RI&E-vragenlijst die over hun afdeling gaat.

Miskleun 2: Vage maatregelen in plan van aanpak

In talloze RI&E-rapporten staan zwakke maatregelen bij aangetroffen knelpunten. Denk aan vage beschrijvingen als ‘voortdurende aandacht is vereist’ of ‘aandacht aan besteden in werkoverleg’. De nieuwe regelgeving schrijft voor dat maatregelen SMART geformuleerd moeten zijn én zich ook moeten richten op de aanpak van de achterliggende oorzaken van een knelpunt.

Ook moet de zogenaamde ‘arbeidshygiënische strategie’ worden gevolgd bij het kiezen van geschikte maatregelen. Die strategie pleit voor zoveel mogelijk aanpak bij de bron. Als dat niet mogelijk is, zijn eerst technische of organisatorische maatregelen vereist, en pas als laatste stap persoonlijke beschermingsmiddelen.

Een arbeidshygiënische strategie pleit voor een aanpak bij de bron

Als een werkgever bij een maatregel niet voor een hogere aanpak kiest moet hij dat voortaan in de RI&E beargumenteren. Verder is een vereiste dat in de RIE per maatregel wordt beschreven: hoe een maatregel precies wordt ingevoerd, welke maatregelen al zijn genomen, hoe de effectiviteit van de nieuwe maatregel wordt ingeschat en of de maatregel ook ongewenste consequenties heeft.

Miskleun 3: Onvolledig RI&E-rapport

De RI&E moet niet alleen alle arborisico’s in het hele bedrijf beschrijven, plus de achterliggende grondoorzaken van de knelpunten en de benodigde maatregelen. Ook moet in de RI&E voortaan zijn opgenomen:

• het benodigd aantal preventiemedewerkers, met hun tijdsbesteding, deskundigheden en plaats in de organisatie;
• de benodigde verdiepende RI&E’s zoals geluidsmetingen, beoordelingen van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen, werkdrukonderzoek en dergelijke;
• of het Arbobeleid en de organisatie van de bedrijfshulpverlening beschreven en ook operationeel is;
• welke medische onderzoeken (PAGO’s) nodig zijn en met welke frequentie.

Bovendien moet de RI&E zijn gebaseerd op analyses van het ziekteverzuim en de ongevallenregistratie, resultaten uit eerdere medische onderzoeken (PAGO) en inzichten van de preventiemedewerker en de bedrijfsarts.

Miskleun 4: Verkeerd RI&E-instrument gekozen

Om aan alle (nieuwe) eisen te voldoen zal de werkgever een RI&E-instrument moeten kiezen dat goed aansluit op de werkzaamheden en risico’s van het bedrijf. Maar het gekozen instrument moet ook ruimte bieden voor alle nieuwe verplichte beschrijvingen. Wees er als or daarom alert op dat de keuze voor een RI&E-instrument zorgvuldig verloopt.

Miskleun 5: Onwerkbaar plan van aanpak

De nieuwe regelgeving doet helaas geen poging om missers in de plannen van aanpak bij de RI&E te voorkomen. Zoals:

• bijna alle maatregelen toewijzen aan de preventiemedewerker;
• onhaalbare planningen maken (alles binnen één jaar oplossen);
• moeilijk leesbare, ellenlange plannen schrijven;
• het ontbreken van voortgangscontrole.

Deze punten zal de or daarom extra in de gaten moeten houden.

Bovenstaande punten zal de or extra goed in de gaten moeten houden

Tips voor de or

Wijs de werkgever op de verplichting om, vóórdat er gestart wordt met een nieuwe RI&E, met een instemmingsaanvraag te komen waarin de route wordt beschreven om tot een nieuwe RI&E te komen. Beoordeel vervolgens, om miskleunen te voorkomen, of er een doordachte aanpak is gekozen die ook nog past bij de nieuwe regelgeving.

In de bijlage bij de publicatie in de Staatscourant staat een checklist (Toetsen van de RI&E), waarvan delen voor een or bruikbaar zijn. Blijkt de opzet niet in orde, maak dan met het instemmingsrecht in de hand aanvullende afspraken over hoe de nieuwe RI&E uitgevoerd gaat worden. Voorkom op deze manier miskleunen in het RI&E-traject.

Overigens zal een stortvloed van nieuwe eisen niet helpen als de werkgever de RI&E alleen als een noodzakelijk kwaad ziet. In dat geval is eerst een diepgaand gesprek nodig over het belang van veilig en gezond werk en de noodzaak van een goede RI&E daarbij.

Wat zegt de wet?

In de wettelijk voorgeschreven RI&E brengt de werkgever alle arboknelpunten in het bedrijf in kaart. Vervolgens benoemt de werkgever de te nemen maatregelen, om die vervolgens uit te werken in een plan van aanpak. Het uitvoeren van zo’n RI&E kan op duizenden manieren gebeuren.

Lees ook:

• Arbo verbeteren met proactieve aanpak RI&E
• Checklist: ondernemingsraad en de RI&E
• Direct hogere boete bij ontbreken RI&E

Voordat de werkgever een RI&E laat starten heeft de ondernemingsraad instemmingsrecht over de vraag hoe de RI&E in het bedrijf precies uitgevoerd gaat worden. Ook als het plan van aanpak in conceptvorm klaar is, is instemmingsrecht aan de orde. Nieuwe RI&E’s van een bedrijven met meer dan 25 medewerkers moeten getoetst worden door gecertificeerde arbodeskundigen.

Koen Langenhuysen is arbodeskundige en OR-trainer bij Fijn Werk (info@fijn-werk.nl)