Or, welke koers wil jij varen?

De WOR geeft ondernemingsraden een goede positie om invloed uit te oefenen op besluiten die belangrijk zijn voor de onderneming. Vaak zijn deze besluiten deel van de strategie van de onderneming. Betrokkenheid van de or bij strategische vraagstukken zou dan ook vanzelfsprekend moeten zijn.

De praktijk is vaak anders. Hoe kun je als or wel invloed uitoefenen op de strategie? En wat vergt dit van de or?

Volwaardige medezeggenschap

Veel ondernemingen staan voor grote uitdagingen op strategisch vlak. Duurzaam ondernemen, de energietransitie en digitale transformatie zijn slechts enkele voorbeelden. Op grond van de WOR zullen veel besluiten op deze thema’s onder het adviesrecht van artikel 25 vallen, omdat zij kunnen leiden tot investeringen, het benutten van nieuwe technologieën en het veranderen van werkzaamheden of de organisatie.

• Tip! Organisaties zijn aan het reorganiseren, herstructureren en fuseren. Soms kan je het als or moeiteloos volgen. Maar er zijn ook veranderingen waar je het nut maar moeilijk van inziet. Volg de Studiedag OR verandertrajecten op 11 oktober 2022 en je stuurt als or-lid het veranderproces makkelijker in de gewenste richting.

Het adviesrecht hoort tot de belangrijkste bevoegdheden van de or, en toch kent het zo zijn beperkingen. Volwaardige medezeggenschap begint namelijk al veel eerder: bij de ontwikkeling van plannen, de strategie en het beleid van de onderneming. Bij strategische onderwerpen is het adviestraject eerder het sluitstuk van een langdurig proces dan het startpunt van een besluit over de toekomst van de onderneming.

Belang betrokkenheid in vroeg stadium

Hoe vroeger de or betrokken is bij de strategieontwikkeling, des te meer invloed kan hij uitoefenen op de uiteindelijke besluitvorming. Belangrijk, omdat de betrokkenheid van de or groter draagvlak schept voor beslissingen die worden genomen. Ook vergroot die betrokkenheid de kwaliteit van de besluitvorming.

Wil je als or serieus betrokken worden bij strategische vraagstukken, dan vergt dit een actieve invulling van de medezeggenschap. Je zult je moeten positioneren als een gelijkwaardige gesprekspartner die van waarde kan zijn voor het ontwikkelen van toekomstplannen. De or gaat goed voorbereid het overleg in, stelt relevante vragen, is op de hoogte van de ontwikkelingen, komt zelf met ideeën en weet welke wegen bewandeld kunnen worden, zowel formeel als informeel.

Enkele handvatten

• Voor de or is een goed netwerk Een goed netwerk van collega’s levert waardevolle informatie op, ook op strategisch vlak. Investeer daarom in contact met de achterban. Zoek naar ‘kennisdragers’ in de onderneming en wijs deze eventueel aan als deskundigen. Vergeet daarbij niet de jongere medewerkers, die wellicht andere inzichten kunnen geven over de toekomst van de onderneming. Als er andere medezeggenschapsorganen zijn (zoals een cliëntenraad), dan geldt daarvoor hetzelfde.
• Als er een toezichthouder is binnen de organisatie, is regelmatig formeel en informeel contact belangrijk. Toezichthouders spelen een belangrijke rol in de bepaling van de strategie van de onderneming. Dat geldt voor aandeelhouders. Het is dus zinnig om contact te onderhouden met deze organen, om van gedachten te wisselen over de strategie. De or kan aandeelhouders en toezichthouders bijvoorbeeld twee keer per jaar uitnodigen voor een overlegvergadering. In sommige gevallen zijn zij zelfs verplicht om te komen. Een (goed voorbereid) gezamenlijk overleg met deze partijen kan zinvol zijn om kennis te nemen van elkaars ideeën, zodat je een gezamenlijke en gedragen visie kan ontwikkelen. Een geschikt moment voor een overleg over de strategie van de onderneming is uiteraard het artikel 24-overleg.
• Als er een toezichthoudend orgaan is, onderzoek als or dan of je invloed kan uitoefenen op de samenstelling Op grond van de wet, statuten, cao of de toepasselijke governance code kan de or bijvoorbeeld adviesrecht, een aanbevelingsrecht of een versterkt voordrachtsrecht hebben. Als dat zo is, maak hier dan gebruik van. Te veel ondernemingsraden oefenen hun bevoegdheid niet uit, omdat zij menen geen geschikte kandidaten te kunnen vinden. Maar ook hierbij kunnen or’s zich laten adviseren door deskundigen.
• Niet in de laatste plaats is het voor de or belangrijk om een eigen visie te ontwikkelen op de koers van de onderneming. Wees niet te bescheiden, zet je netwerk in, haal informatie op en formuleer speerpunten voor een gezonde toekomst van de onderneming. Dit is van grote waarde voor de onderneming en de werknemers. Vergeet niet deze visie te delen met de relevante spelers, en kom waar mogelijk zelf met initiatieven. Niets voor niets heeft de or op grond van de WOR het initiatiefrecht.

“De toekomst is vaag”

Voor menig or zal het wennen zijn om op strategisch niveau mee te praten. Plannen lijken toekomstmuziek en soms ziet de toekomst er na een paar jaar toch weer anders uit. Als or zal je moeten accepteren dat plannen niet vastomlijnd zijn, en dat je in strategiegesprekken te maken hebt met veel onzekere factoren. Dat is spannend, maar biedt ook de mogelijkheid om impact te krijgen op de toekomst van de onderneming.