TNO: ‘Zorgelijke toename van burn-outklachten’

In de afgelopen tien jaar is de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) toegenomen. Er is een duidelijke toename van hoge taakeisen terwijl werknemers minder over hun eigen werk te zeggen hebben. De combinatie van hogere werkdruk en minder autonomie heeft geleid tot een ‘zorgwekkende’ stijging van burn-outklachten onder werknemers, van 11% in 2007 naar 16% in 2017.

Dat staat in de Arbobalans, het tweejaarlijks onderzoek van TNO naar de kwaliteit van arbeid en de werkgerelateerde gezondheid in Nederland. Werkgerelateerd verzuim, arbeidsongeschiktheid en zorgkosten zijn volgens de laatste berekeningen opgelopen tot een kostenpost van bijna 9 miljard euro per jaar.

Zorgelijke toename van hoge taakeisen

De Arbobalans 2018 meldt dat de fysieke belasting en de omgevingsbelasting (lawaai, gevaar) in de periode van 2007-2017 ongeveer gelijk is gebleven. Maar de onderzoekers van TNO zeggen wel een ‘zorgelijke toename’ te zien van hoge taakeisen, van 35% in 2007 naar 40% in 2017.

Wie voldoende regelmogelijkheden heeft kan makkelijker omgaan met hoge taakeisen

Dan gaat het bijvoorbeeld om heel veel werk moeten verrichten of snel moeten werken. Een bijkomend probleem is dat meer werknemers zeggen een lage autonomie te ervaren. In 2017 werd dat gemeld door 45% van de werknemers, in 2007 was dat 38%.

Hoge taakeisen komen vooral voor in het onderwijs, de horeca en de gezondheidszorg. In het onderwijs en de gezondheidszorg hebben werknemers ook vaak te maken met een hoge emotionele belasting. Autonomie is volgens TNO vooral gering in de horeca, het vervoer, de gezondheidszorg, de landbouw en het onderwijs.

Werkdruk is samenspel van hoge taakeisen en weinig autonomie

Volgens de definitie van TNO is ‘werkdruk’ een samenspel van hoge taakeisen en weinig autonomie (ook wel regelmogelijkheden genoemd). Uit de cijfers van de Arbobalans blijkt dat in 2017 40% van de werknemers aangeeft dat het werk vaak of altijd hoge eisen aan ze stelt. TNO zegt dat daarmee voor het eerst sprake is van een significante en relevante stijging van de door werknemers gerapporteerde taakeisen.

Wie voldoende regelmogelijkheden heeft kan makkelijker omgaan met hoge taakeisen. Autonomie is volgens TNO een specifieke regelmogelijkheid en gaat over de mate waarin werknemers invloed hebben op de uitvoering van hun werk. Onder regelmogelijkheden wordt ook functionele steun van leidinggevenden verstaan en participatie in de besluitvorming.

 ‘Opvallende’ groei van burn-outklachten

TNO stelt vast dat voor het eerst sinds het begin van de eeuwwisseling hoge taakeisen en lage autonomie voor de gehele beroepsbevolking een ongunstige ontwikkeling laten zien. Een mogelijke verklaring is volgens de onderzoekers de aantrekkende economie terwijl het aannemen van extra personeel achterblijft.

De onderzoekers noemen de sinds 2013 zichtbare gestage toename van burn-outklachten ‘opvallend en zorgwekkend’. ‘In andere gezondheidsindicatoren zien we geen verandering. Dit geeft aan dat dit een belangrijk signaal is’, zo meldt het rapport.

Ongewenst gedrag

In de afgelopen tien jaar is er geen duidelijke groei geconstateerd van ongewenst gedrag op het werk. Werknemers hebben vooral last van intimidatie op het werk door ‘derden’ (klanten, patiënten, passagiers). In 2017 zegt bijna 6% van de werknemers dat ze in de afgelopen 12 maanden persoonlijk gediscrimineerd zijn op het werk. De meest voorkomende vorm is leeftijdsdiscriminatie.
Ongewenste omgangsvormen komen het vaakst voor in het openbaar bestuur, het vervoer en het onderwijs.

Vrouwen hebben vaker last van ongewenste omgangsvormen dan mannen. Vaak gaat het dan om seksueel ongewenst gedrag. Mannen hebben meer last van pesten of intimidatie door leidinggevenden en collega’s dan vrouwen. Jongeren hebben vaker te maken met extern ongewenst gedrag. Ouderen geven aan vooral last te hebben van ongewenst gedrag van collega’s en leidinggevenden.

Volgens de Arbobalans ervaren zzp’ers minder hoge taakeisen en meer autonomie vergeleken met werknemers. Op het gebied van werkdruk lopen zzp’ers daardoor een kleiner risico. Toch geven ook zzp’ers aan vaker weinig autonomie in hun werk te hebben.

Uitzendkrachten hebben vaker te maken met risicofactoren

Uitzendkrachten en oproep- en invalkrachten hebben meer dan anderen te maken met risicofactoren zoals zwaar werk, ongunstige houdingen, trillingen en herhalende bewegingen. Werknemers met een vast contract werken vooral veel met beeldschermen, terwijl oproep- en invalkrachten hier het minst mee werken.

Werkgevers troffen nagenoeg geen nieuwe maatregelen tegen werkdruk

Uitzendkrachten rapporteren volgens TNO de meeste omgevingsrisicofactoren, zoals gevaar en lawaai. Relatief veel oproep- en invalkrachten zeggen te worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen.

TNO concludeert op basis van de onderzoekscijfers dat oproep- en invalkrachten de minst gunstige arbeidsomstandigheden hebben, op de voet gevolgd door uitzendkrachten. Werknemers met een vast contract rapporteren de meest gunstige arbeidsomstandigheden.

Werkgevers zeggen volgens TNO werkdruk en werkstress te beschouwen als het belangrijkste risico voor de gezondheid. Ook werknemers vinden dit de belangrijkste risico’s. Maar volgens de Arbobalans 2018 hebben werkgevers in de afgelopen twee jaar ‘nagenoeg geen’ nieuwe maatregelen getroffen om werkdruk aan te pakken.

Wel zeggen werkgevers meer algemene maatregelen te hebben genomen, zoals het in functioneringsgesprekken of werkoverleg bespreekbaar maken van werkdruk. TNO concludeert uit de cijfers dat werknemers dit niet genoeg vinden.

RI&E, preventiemedewerker, arbodienstverlener