De ondernemingsraad ontleent zijn positie aan de wet. Maakt dat invloedrijk? In de praktijk blijkt er meer nodig dan alleen spelregels. Over invalshoeken en tools voor de ondernemingsraad, voor een invloedrijke rol bij de besluitvorming in de organisatie.
Door Walter van der Ploeg
We onderscheiden drie invalshoeken voor invloed:
- spelregels om effectief mee om te gaan;
- unique selling points (USP’s) om het verschil mee te maken;
- handige en essentiële vaardigheden om het spel te kunnen spelen.
Tip: Tijdens de Or Workshopdag op 5 november leer je in de workshop Wie is de baas in jouw onderneming? van Hans Hautvast hoe je gebruik maakt van alle mogelijkheden die er zijn om optimaal te participeren in de ‘governance’ van je organisatie.
1: Slim omgaan met spelregels
De or ontleent nu eenmaal zijn positie aan de spelregels van de WOR. Dat neemt niet weg dat je best slim kunt omgaan met die spelregels.
Ten eerste de letterlijke spelregels. Die vereisen dat een adviesaanvraag antwoord geeft op vragen zoals: waarom het voorgenomen besluit nu genomen moet worden, op deze manier en niet anders, en welke negatieve gevolgen het heeft op organisatie en de mensen. Deze aspecten blijven vaak onderbelicht. De or kan daar over een discussie beginnen of nadere vorwaarden stellen.
Speel een soortgelijk spel als bestuurders. Vragen ze een positief advies? Hun goed recht, maar de or hoeft geen positief (of negatief) advies uit te brengen. Wel is het bestuurders soms wat waard om een positief advies te krijgen. Ze kunnen dóór met de besluitvorming, geen ‘gedoe’, scoren bij hun toezichthouders. Gebruik dit gegeven, het opent ruimte voor onderhandelingen! Vraag niet letterlijk ‘Wat is het u waard om…’, maar iets als ‘wij willen niet negatief adviseren maar er met u uitkomen’.
Een niet door de WOR genoemde stap: voordat de or advies geeft, stuur je de bestuurder een conceptadvies. Het ziet eruit als een advies, maar er staat concept boven en is dus niet definitief. Hierin formuleer je punten die de or echt anders wil, met een toelichting waarom en eventueel verdere aanbevelingen. Dit brengt je in een onderhandelpositie.
Ga ook in het informeel overleg in op de discussiepunten. Het gaat erom dat de bestuurder met toezeggingen komt en bereid is tot afspraken. Wees duidelijk: pas na overleg met de hele or besluit je of de toezeggingen voldoende zijn. Vervolgens kan de or zijn definitieve advies opstellen. Hoe beter het overleg over het conceptadvies verloopt, hoe constructiever het advies wordt. Je wilt er toch samen uitkomen.
2: De USP’s van de ondernemingsraad
Directie en management hebben vaak een eigen blik op de werkelijkheid. Werp daar als or een ander licht op. Ervaring uit de werkorganisatie geeft een aanvullende visie op de wenselijkheid of haalbaarheid van de plannen. Zo kan de or zijn positie versterken met Unique selling points.
Betrek de achterban, vraag naar suggesties. Verwijs naar eerdere positieve en negatieve ervaringen.
Werk aan een goed onderbouwd verhaal. Laat zien dat je relevante groepen in de onderneming hebt bevraagd. Schakel interne deskundigen in, liefst degenen die ook door de bestuurder gewaardeerd worden. Doe of laat onderzoek doen, zoals een SWOT-analyse. Maak op basis hiervan een professioneel rapport.
3: Vaardigheden om het spel te spelen
Welke vaardigheden zijn essentieel bij het slim omgaan met spelregels? Er is meer dan alleen maar een inhoudelijk goed advies; je moet ook erover in gesprek met de bestuurder of betrokken managers. Kom goed beslagen ten ijs en communiceer effectief.
De WOR noemt onderhandelen niet, maar sluit het zeker niet uit. Sommige bestuurders proberen dit af te houden. Toch is het je goed recht als ondernemingsraad, zeker als je niet tevreden bent.
Een stevige onderhandelpositie verwerf je door tijdig invloed uit te oefenen. Geef een ‘programma van eisen’ mee voordat de uiteindelijke besluitvorming plaatsvindt.
Besluitvorming verloopt lang niet altijd rationeel. Leer te herkennen waar het lobbyen en netwerken plaatsvindt – kun je er via sleutelfiguren bij? Wat zijn de ‘gebruiksaanwijzingen’ van de belangrijkste actoren? In trainingen is dit een veel voorkomend thema.
Bereid niet alleen de inhoud voor, maar ook de (te verwachten) interactie. Neem niet zonder meer genoegen met ‘dat nemen we mee’. Oefen je communicatie. Eventueel in een training, met hulp van een professionele trainingsacteur.
Toetsingskader
Stel een inhoudelijk toetsingskader op. Noem de punten waar je op wilt letten. Geef bijvoorbeeld wensen en voorwaarden mee op basis van ervaring. Of ga in op te verwachten effecten op werkdruk en vraag om concrete anticiperende maatregelen: een goed implementatieplan, een inwerkperiode, voldoende bezetting, scholing.
Let op: laat juist in de conceptfase van besluitvorming aan de bestuurder en andere betrokkenen weten wat de or belangrijk vindt.
Maak duidelijk wat er nodig is voor draagvlak voor het besluit. Wees zo concreet mogelijk.
Conclusie: speel het spel slim en vaardig
Speel het spel! Opereer slim en vaardig, zodat de bestuurder niet om je heen kan. Je zult zien dat de ondernemingsraad een gewaardeerde speler wordt!
Auteur Walter van der Ploeg is senior trainer/adviseur bij Zuidema Personeelsmanagement & Medezeggenschap BV walter.vd.ploeg@zuidema.nl
Lees ook:
Ontwikkel jezelf op de OR Workshopdag op 5 november 2020
In de workshop Wie is de baas in jouw onderneming? van Hans Hautvast leer je hoe je gebruik maakt van alle mogelijkheden die er zijn om optimaal te participeren in de ‘governance’ van je organisatie.
Stel je eigen ideale dag samen en kies uit 14 leerzame workshops. Bekijk het programma!
Geef een antwoord