Hoe kan de ondernemingsraad overleg over welzijn of de aanpak van gezondheid bevorderen? Moet de ondernemer handelen naar (goede) ideeën van de or voor het VGWM-beleid, bijvoorbeeld over verbetering van het gevoel van veiligheid tussen collega’s? Tips voor de or, onder meer over de toepassing van het instemmingsrecht.
Door Norbert Laane
Welke mogelijkheden heeft de or als het gaat om gender, de balans werk-privé, preventieve medische screening, RI&E, preventie van burn-out en beroepsziektes, werkplezier, stress… Kortom: veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu (VGWM)?
In hoeverre kan de ondernemingsraad zijn ideeën over bijvoorbeeld het milieu in de organisatie invoeren? Wat als or en ondernemer verschillend denken over bijvoorbeeld veiligheid? Welke procedurele mogelijkheden heeft de or hiervoor?
Inzicht in het instemmingsrecht met betrekking tot VGWM
Deze vragen probeer ik hier te beantwoorden. Ook geeft dit artikel inzicht in het instemmingsrecht van de ondernemingsraad met betrekking tot VGWM. Ik ga niet inhoudelijk in op de VGWM, maar geef een objectieve analyse van de procedurele mogelijkheden. Met praktische tips waarmee de or grip krijgt op beleid en uitvoering van VGWM.
De ondernemer komt voor veel keuzes te staan op het gebied van welzijn en gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan pesten, intimidatie of het glazen plafond, het aantal vrouwen in verschillende functies.
Het milieu staat steeds meer in de belangstelling
Ook de or moet antwoord geven op deze kwesties. Het milieu staat steeds meer in de belangstelling. Het thema veiligheid is nog even actueel. Als de or specifieke deskundigheid nodig heeft, mag deze zich laten adviseren door deskundigen: uit de organisatie zelf of van buiten.
De redelijke kosten van externe deskundigen komen voor rekening van de ondernemer. Arbodeskundigen worden bijvoorbeeld regelmatig door ondernemingsraden benaderd voor tekst en uitleg.
Een vaste VGWM-adviescommissie van de or
Collega’s die specifieke deskundigheid bezitten op het gebied van VGWM-onderwerpen kunnen worden gevraagd de or te helpen bij zijn meningsvorming. Dat kan informeel. Ook is het mogelijk die collega’s te vragen lid te worden van een vaste adviescommissie van de or: de VGWM-commissie.
- Lees ook: Stimuleringsplicht invullen? Stel een VGWM-commissie in
- Tip: Op de online Landelijke VGWM-dagen op 9,10 en 11 maart 2021 praten experts op VGWM-gebied je helemaal bij over actuele zaken.
De or kan informatie verzamelen via de achterban. De wet legt de verplichting op aan de ondernemer om de or de informatie te geven die hij redelijkerwijs vraagt. Bijvoorbeeld: wat zijn de taken van de preventiemedewerker, hoe wil de ondernemer concreet ziekteverzuim terugdringen (bijvoorbeeld bij burn-out en stress)? Welk re-integratiebedrijf wordt hulp gevraagd? Hoe kan het werkoverleg effectiever verlopen?
- Lees ook: Wat is de beste vorm van arbo-overleg?
De ondernemer moet de or vertellen welke VGWM-besluiten hij voorbereidt
Ten minste tweemaal per jaar moet er een overlegvergadering plaatsvinden waarin de algemene gang van zaken wordt besproken. Ook de rechter heeft onlangs gewezen op het belang hiervan voor de medezeggenschap.
- Lees ook: Haal meer uit het artikel 24-overleg
De ondernemer moet aan de or vertellen welke VGWM-besluiten hij voorbereidt, ook als die besluiten nog niet concreet zijn. De or en de ondernemer moeten afspraken maken over wanneer en hoe de or daarbij wordt betrokken. De or kan zo in een pril stadium zijn invloed uitoefenen.
Wat gebeurt er als or en ondernemer het niet eens kunnen worden? Bijvoorbeeld over de vraag wanneer en hoe de or in de besluitvorming wordt betrokken? De or kan dan de rechter uitkomst vragen. Ook kan dit spelen in het vervolg van een instemmingsprocedure. Of bij de vraag of het besluit kennelijk onredelijk is.
De wet legt de or verplichtingen op
Arbeidsomstandighedenbeleid is een belangrijk onderwerp voor de or. De wet legt ook aan de or verplichtingen op. Zo moet de or intensief samenwerken met de ondernemer over arbobeleid. En ook over de uitvoering van het beleid. De ondernemer moet de or daarbij ‘actief’ informatie verschaffen. Er wordt overlegd over de RI&E, de arbodienst et cetera.
De or kan de ondernemer stimuleren, bijvoorbeeld om de arbeidsomstandigheden te verbeteren. Of om discriminatie in de onderneming tegen te gaan, gelijke behandeling van mannen en vrouwen te bevorderen, of meer gehandicapten en minderheden in te schakelen.
- Lees ook: Hoe de or diversiteit kan verbeteren
Als de ondernemer volgens de or te weinig doet voor de zorg voor het milieu, mag de or hem daarop attenderen. Al deze onderwerpen kan de or bespreken in een overlegvergadering. Hij kan het initiatief nemen om iets bespreekbaar te maken. De or kan zelfs concreet uitgewerkte initiatiefvoorstellen doen. Dan stimuleert de or de ondernemer om te handelen zoals de or wil.
De kern van de kracht van de or: instemmingsrecht
De kern van de kracht van de ondernemingsraad zit in het volgende. De ondernemer moet een inventarisatie maken van alle risico’s op het gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn (VGW). En hij moet daar beleid op maken. De or heeft hierop instemmingsrecht.
Instemmingsrecht gaat, zoals bekend, verder dan bespreekrecht (stimuleren) of adviesrecht. Als de ondernemer regelingen wil wijzigen (of invoeren), heeft hij bij bepaalde regelingen instemming nodig.
Wat gebeurt er als or en ondernemer het niet eens worden over de wijziging? Dan kan de ondernemer het besluit niet uitvoeren. Hij moet dan aan de kantonrechter vragen om zijn besluit alsnog te mogen nemen. De rechter toetst wie de meest redelijke argumenten heeft: or of ondernemer.
Een beroep doen op de nietigheid van het besluit
En als de ondernemer toch een besluit neemt zonder instemming van de or? Dan kan de or schriftelijk een beroep doen op de nietigheid van het besluit. Dit moet binnen een maand. Het schriftelijk beroep op de nietigheid kan de or met een simpel mailtje doen. De ondernemer kan het besluit vervolgens niet uitvoeren.
Hier moet de ondernemer luisteren en handelen naar goede ideeën van de or. Anders komt er immers geen instemming. Instemmingsplichtige onderwerpen geven de or veel mogelijkheden om via de procedure, inhoudelijk gelijk te krijgen.
De invloed van de or is groot
De wet bevat een lijst met onderwerpen die de ondernemer voor instemming moet voorleggen. Wij noemen hier: arbo, ziekteverzuim, re-integratiebeleid en bedrijfsmaatschappelijk werk. Daarmee valt het brede terrein van veiligheid, gezondheid en welzijn voor een groot deel onder het instemmingsrecht. Op deze onderwerpen is de invloed van de or groot.
Het moet gaan om regelingen en beleid die gelden voor groepen medewerkers. Zaken betreffende een individuele medewerker vallen hier niet onder. De ondernemer kan een externe deskundige in de arm nemen om hem te adviseren over deze onderwerpen. Voordat de ondernemer dat doet, moet hij de or van dat voornemen in kennis stellen. Daarbij worden afspraken gemaakt wanneer en hoe de or in de besluitvorming wordt betrokken.
Zelf initiatief nemen
De or kan zelf initiatief nemen. Over de onderwerpen waarover de or instemmingsrecht heeft, kan vruchtbaar worden onderhandeld. De ondernemer kan immers weinig of niets beginnen of uitvoeren als de or niet instemt. Zo kan de or procedurele mogelijkheden inzetten om inhoudelijk VGWM te beïnvloeden.
Tips:
- Inventariseer als ondernemingsraad je VGWM-initiatieven
- Zoek specifieke deskundigheid op dat terrein binnen de onderneming
- Agendeer die voor de overlegvergadering
- Denk ook bijvoorbeeld aan gender, duurzaamheid, pesten, thuiswerken
- Onderhandel vóór instemming te geven.
Norbert Laane, adviseur medezeggenschap en advocaat bij KienhuisHoving (norbert.laane@kienhuishoving.nl).
De Landelijke VGWM-dagen op 9, 10 en 11 maart: een digitaal event
Al 18 jaar hét nationale VGWM-congres voor de ondernemingsraad
Als ‘vaste commissie’ voor veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu komt er veel op je af op het gebied van arbeidsomstandigheden en het arbobeleid. Tijdens de 18e editie van dit congres praten onze experts je – dit keer volledig online – helemaal bij over alle belangrijke VGWM-onderwerpen. Want alleen als je volledig op de hoogte bent van de laatste actualiteiten, kun je jouw rol binnen de VGWM goed uitvoeren én blijf je de juiste sparringpartner. Zo voeg je direct meerwaarde toe aan je organisatie. En daar wordt ook je bestuurder blij van.
Whitepapers: (download gratis)
Checklists:
Lees ook:
Geef een reactie