Het academisch ziekenhuis MUMC+ in Maastricht start een diepgravend cultuuronderzoek naar sociale onveiligheid op de werkvloer. Het onderzoek moet vóór het eind van dit jaar zijn afgerond.
Namens vicevoorzitter Lilian Moermans en een lid van de VGWM-commissie maakt de or deel uit van het kernteam dat de aanbesteding door een onafhankelijk onderzoeksbureau heeft voorbereid en de vervolgstappen begeleidt.
Het kernteam - dat ook zal toezien op de uitvoering van aanbevelingen uit het eindrapport – heeft in het kader van sociale veiligheid aandacht gevraagd voor intimidatie, machtsmisbruik en het bestaan van een angstcultuur. Daarin spelen afhankelijkheidsrelaties, diversiteit, opleidingen en de positie van specifieke groepen, zoals co-assistenten en verpleegkundigen, een belangrijke rol.
Or weerspreekt kritiek: klachten serieus genomen
Dat medewerkers zich de afgelopen maanden, vaak anoniem, met klachten over de manier van leidinggeven en de werkcultuur in brieven tot de raad van bestuur hebben gewend, ziet Moermans niet als een vorm van klokkenluiden. De or is geen voorstander van die route. "In lokale media is de or verweten is dat de or deze klokkenluiders niet zou steunen. Dat is absoluut onjuist. De or reageert te allen tijde serieus op signalen van medewerkers, ook als dit klokkenluiders zijn."
Or waakt over veilige meldcultuur
In een recent persbericht onderstreept de or dat 'openheid en dialoog in de eerste plaats binnen de organisatie moet plaatsvinden, op een veilige en constructieve manier.'
Moermans: "Dat neemt niet weg dat iedere medewerker het recht heeft zich met klachten rechtstreeks tot de raad van bestuur te wenden. Voor de or is het belangrijk dat signalen van alle medewerkers, zowel binnen het onderzoek en daarbuiten, aan bod komen. Het kernteam, waarin leden van de or zitten, waakt erover dat dit ook gebeurt."
Beschuldigingen van machtsmisbruik en intimidatie
Het Maastrichtse ziekenhuis kende de afgelopen jaren crisis binnen de afdeling interne geneeskunde en recent ook binnen de afdeling pathologie. Het ging daarbij om de manier van leidinggeven door beide vakgroepvoorzitters, die tevens hoogleraren zijn.
In verhalen van medewerkers worden ernstige beschuldigingen geuit, waaronder intimidatie, pesterijen, machtsmisbruik, sociale uitsluiting, grensoverschrijdend gedrag en het ruïneren van carrières.
Maatregelen en toezicht bij MUMC+
De vakgroepvoorzitters achtten zich jarenlang boven iedere vorm van kritiek verheven en onaantastbaar. De voorzitter interne geneeskunde werd uiteindelijk ontslagen; het hoofd pathologie werd van zijn leidinggevende taken ontheven.
Volgens een voormalig vertrouwenspersoon was de raad van bestuur 'Oost-Indisch doof' voor signalen van medewerkers. Desondanks bleef de raad het hoofd van de afdeling pathologie steunen.
Vanwege de onveilige werkomgeving is afgelopen zomer de erkenning voor de opleiding pathologie door de Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten (RGS) ingetrokken. Ook is het hele ziekenhuis onder verscherpt toezicht gesteld.
Cultuuronderzoek moet diep ingrijpen in organisatie
Or-voorzitter Marc Bemelmans, zelf arts, zegt: "In de geneeskunde is het van oudsher gebruik dat de oudste dokter het voor het zeggen heeft, en nauwelijks vatbaar is voor tegenspraak van jonge artsen. Dat moet echt veranderen. Dat een professor leiding moet geven vanwege zijn dienstjaren, betekent nog niet dat hij het ook kán. Misschien moeten we ook directeuren en leden van het management trainen in kundig leiderschap. Mensen die goed zijn in research zijn niet per definitie goed in het aansturen van een groep."
"Ons doel", vervolgt Bemelmans, "is een cultuur waarin mensen elkaar durven aanspreken. Het cultuuronderzoek mag dan ook geen window-dressing zijn. Het moet zich richten op alle haarvaten van de organisatie, inclusief het functioneren van de arbodienst, ook al zal een leidinggevende minder snel toegeven dat het op zijn afdeling een rommeltje is. De raad van bestuur, eveneens onderdeel van het onderzoek, zal straks moeten uitleggen hoe ze de werkcultuur meetbaar wil verbeteren."
FNV luidt de noodklok over werkcultuur
Het cultuuronderzoek komt ook tegemoet aan de wens van de vakbond FNV Zorg en Welzijn, die eerder al pleitte voor een onafhankelijk onderzoek omdat medewerkers geen vertrouwen meer hebben in meldprocedures. "Medewerkers zijn moe, moedeloos en voelen zich niet gehoord. Velen hebben het melden opgegeven. Ze geloven niet dat er iets verandert. (…)," aldus de FNV.
En: "Sociale veiligheid is onmisbaar voor het leveren van hoogwaardige, kwalitatieve zorg", schrijft de FNV-bedrijfsledengroep in een brief aan de raad van bestuur, onder leiding van Heleen Mertens. Daarbij waarschuwt zij voor psychische schade bij werknemers, stukgemaakte loopbanen en reputatieschade voor het ziekenhuis.
Raad van bestuur erkent toxische werkcultuur
Overigens erkent de raad van bestuur in een verklaring de ontstane toxiciteit in de werkcultuur, die aanvankelijk op verschillende afdelingen als losse incidenten werd onderzocht."De raad van bestuur realiseert zich dat dit geen op zichzelf staande incidenten zijn, maar dat mogelijk sprake is van een breder patroon".
En: "Naast zichtbare structuren en formele processen beïnvloeden onzichtbare, onbewuste en emotionele factoren het werkklimaat. Medewerkers signaleren een spanningsveld tussen loyaliteit en openheid, tussen hiërarchie en aanspreekbaarheid, en voelen zich niet altijd veilig om zich uit te spreken."
Transparantie boven alles: or over eindrapport
Lilian Moermans: "Ik kan niet bevestigen of de raad van bestuur sociaal onveilige situaties te lang heeft onderschat of gedoogd. Op niveau van betrokken afdelingen is inmiddels wel het een en ander gecorrigeerd. Maar blijkbaar was in de organisatie de geest al zodanig uit de fles dat steeds meer medewerkers zich begonnen te roeren en klachten durfden te melden."
Uiterlijk half december wordt het eindrapport van het onderzoek uitgebracht. Or-voorzitter Marc Bemelmans: "Dat is een korte tijdspanne, maar geeft ook aan hoe hoog de nood is. We moeten snel spijkers met koppen slaan en dingen verbeteren. En dat begint bij de raad van bestuur. Als daar iets niet goed zit, dan sijpelt dat ook negatief door naar beneden.
Voor de or staat voorop dat alles uit het onderzoek transparant op tafel komt. We gaan niets onder het tapijt schuiven, ook niet als in het rapport onwelgevallige dingen over bestuurders of leidinggevenden voorkomen."
