Veel or's in de publieke sector lopen aan tegen het primaat van de politiek. Onlangs oordeelde de Ondernemingskamer over een zaak rond samenwerkende gemeenten, waar dit primaat een uitdrukkelijke rol in speelt. In de rubriek Jurisprudentie bespreken juristen wekelijks een rechterlijke uitspraak.

Medezeggenschap in gemeenten werkt op veel vlakken net wat anders dan in andere organisaties. Zo heeft een or te maken met het primaat van de politiek. En, gelet op de Wor, wie is in een gemeente nou formeel de 'ondernemer' zoals bedoeld in de wet? In de rubriek Vraag & Antwoord beantwoordt elke week een expert een vakinhoudelijke vraag.

Ondanks de invoering van de WNRA in 2020 en de Wor sinds 1995, functioneert de overheidssector nog niet als een normaal bedrijf, vooral door het 'primaat van de politiek' dat de invloed van de ondernemingsraad beperkt. Hoe kan de overheids-or hiermee omgaan?

De Hoge Raad interpreteert het politiek primaat steeds strikter, laat de rechtspraak zien. Diverse juristen durven nu namens de or's binnen de overheid geen zaken meer in te dienen bij de Ondernemingskamer, omdat zij bang zijn overruled te worden door de Hoge Raad.

Het kabinet is van plan om advies te vragen over de reikwijdte van het politiek primaat aan de Commissie Bevordering Medezeggenschap (CBM) van de SER, en ook aan de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB). Dit is bekend gemaakt aan de GOR van het Rijk.

Zit je in de ondernemingsraad van een bedrijf? Dan kun je met de bestuurder discussiëren over de organisatiestrategie. Maar hoe zit dat met ondernemingsraden bij de overheid? Daar wordt die strategie bepaald door de kiezer, en dus valt er niet aan te tornen. Betekent dit dat een or ook geen invloed kan uitoefenen?

Een dalend vertrouwen van burgers in de overheid en een veranderde rol van ambtenaren. Dat vraagt meer dan ooit om 'loyale tegenspraak' en medezeggenschap met kennis en moed. Frits van der Meer, hoogleraar openbaar bestuur en publieke dienstverlening in Leiden legt uit wat loyale tegenspraak inhoudt, en hoe je het levert. Ondanks alle tegenstand die je daarbij kunt ondervinden.

Door de uitbreiding van taken van gemeenten hebben ook hun ondernemingsraden meer te doen. Maar de medezeggenschap bij gemeenten is wel anders dan in private organisaties. Wat is er anders?

Politiek en ambtenarij staan op grote afstand van elkaar. Daardoor komen burgers in de knel, zo liet de kindertoeslagenaffaire zien. De or van de Belastingdienst wil dat de politiek serieuzer kijkt naar de uitvoerbaarheid van nieuwe regelgeving.

Het artikel in de WOR over het primaat van de politiek holt steeds vaker de medezeggenschap bij de overheid uit. De Hoge Raad keurt dat goed. Dat kan zo niet doorgaan, benadrukken medezeggenschappers in een petitie aan kabinet en Tweede Kamercommissie.