Architectenbureaus over hoe zij een ondernemingsraad invoerden, of achterwege lieten

Architectenbureaus over hoe zij een ondernemingsraad invoerden, of achterwege lieten
Beeld: Shutterstock

Medezeggenschap wordt in elke bedrijfstak anders ingevuld. In deze onregelmatige serie belichten we steeds een andere sector. Deze keer zijn dat architectenbureaus. Zij gaan soms creatief om met de wettelijke verplichting op medezeggenschap van medewerkers.

"De noodzaak voor het bureaucratische principe van een ondernemingsraad wordt in ons bureau niet gevoeld", zegt David Gianotten van OMA, 1 van de 3 architectenbureaus waar we peilen hoe het gesteld is met medezeggenschap. De andere 2 zijn Kraaijvanger en SVP.

V.l.n.r. David Gianotten (OMA), Bas Niese (Kraaijvanger) en Alexandra van Swinderen (SVP)
V.l.n.r. David Gianotten (OMA), Bas Niese (Kraaijvanger) en Alexandra van Swinderen (SVP)

Volgens de Stichting Fonds Architectenbureaus (SFA) telt Nederland 1230 architectenbureaus met een of meer werknemers (peildatum maart 2024). Daarvan hebben 232 bureaus 11 of meer medewerkers en zijn daarmee verplicht een personeelsvertegenwoordiging (pvt) in te stellen. Zo’n 30 bureaus zijn verplicht een ondernemingsraad te organiseren, omdat ze 50 of meer werknemers hebben.

Overigens, in de cao voor architectenbureaus is opgenomen dat ook kleine bureaus, al vanaf 1 medewerker, verplicht zijn 2 keer per jaar een personeelsvergadering te houden waar inspraak mogelijk is (zie kader onderaan dit artikel).

Er zijn echter bureaus die ondanks deze verplichting niet met een or of pvt werken. Bijvoorbeeld omdat personeel er geen behoefte aan heeft. Ook zijn er bureaus die juist een stap verder gaan dan de wettelijke verplichting. Hieronder lees je 3 voorbeelden.

OMA heeft eigen medezeggenschapsstructuur

OMA heeft in Nederland 180 werknemers in dienst. Desondanks heeft het bureau geen or ingesteld. "De animo ervoor is bijzonder laag", zegt David Gianotten, partner bij OMA. Dit vanwege het internationale karakter van het bureau. "75% van ons personeel wisselt elke 5 jaar. En het aandeel Nederlandse werknemers is laag, dus er is weinig bekendheid met een instituut als een or. Wel is er behoefte aan directe invloed op onderwerpen die het personeel aangaan."

Inspraak bij OMA wordt geregeld volgens een zelfgeorganiseerde structuur. Het bureau organiseert jaarlijks meerdere werkgroepen om directe behoeftes van het personeel te bespreken, bijvoorbeeld voor het overhevelen van pensioensregelingen als een werknemer naar het buitenland verhuist. "Zo maken we inspraak concreter dan een or, die door veel mensen in de branche als controleorgaan wordt gezien."

Verder wordt transparant over salarissen gecommuniceerd, zijn er vertrouwenspersonen aangewezen en fungeert een chef de bureau als bureau-intermediair.

We roepen geen procedures in het leven om maar aan de wet te voldoen, want dat levert een dood medezeggenschapsorgaan op”
— David Gianotten, OMA

Hoewel OMA formeel niet aan de wet voldoet, wordt het bureau niet op de vingers getikt zolang het jaarlijks een inventarisatie doet onder werknemers. "Daaruit blijkt dat de bereidheid tot een or eerder afneemt dan toeneemt", zegt Gianotten. "We willen voldoen aan de wet, dus we blijven monitoren. Maar onze ervaring is dat we meer uit inspraak halen als we die inregelen op onderwerpen die het personeel aangaan. We roepen dus geen procedures in het leven om maar aan de wet te voldoen, want dat levert een dood medezeggenschapsorgaan op."

Kraaijvanger: formele én informele inspraak

Kraaijvanger Architects telt circa 60 werknemers. Omdat het bureau officieel uit 3 bedrijven bestaat met verschillende activiteiten, is er geen verplichting tot een or. Maar wel tot een pvt. Die heeft Kraaijvanger intussen zo’n 15 jaar. Hierin kunnen medewerkers hun stem laten horen over bijvoorbeeld werkdruk en werkplekaanpassingen. Een bureau-intermediair vult de rol van voorzitter in.

Bas Niese, partner bij Kraaijvanger, ziet de organisatievorm vooral als formele aanvulling op een reeds bestaande informele cultuur van inspraak. "Op informeel niveau hebben we het bijvoorbeeld over alles wat er speelt in het bureau. Als we zaken op een meer gestructureerde manier willen toetsen, dan leggen we die voor aan de pvt. Bijvoorbeeld of er behoefte is aan het verruilen van christelijke feestdagen voor islamitische. Een pvt geeft in zo’n geval een breder spectrum weer dan wanneer ik het individueel aan werknemers vraag."

Wij gaan verder: ik wil de cultuur, het sentiment, de angsten en behoeften van het personeel peilen”
— Bas Niese, Kraaijvanger

Ook in crisistijd zorgt een pvt voor structuur door de mogelijkheid om achter gesloten deuren te klankborden met het personeel. "In plaats van en public het voornemen uit te spreken om personeel te ontslaan en zo angst te zaaien, kunnen we vertrouwelijk een financieel kader schetsen en maatregelen doorspreken. Onze werknemers waarderen dat, omdat zij via de pvt zijn gehoord."

Toch is de organisatievorm niet zaligmakend. Volgens Niese levert het strikt volgen van de wettelijke plichten van de medezeggenschapsvorm slechts beperkt invloed op voor medewerkers. "Wij gaan dus verder: ik wil de cultuur, het sentiment, de angsten en behoeften van het personeel peilen. We organiseren de pvt omdat het voorgeschreven is, maar we blijven ook gewoon met onze medewerkers praten."

SVP: platte organisatie zonder officiële medezeggenschap

Met circa 45 mensen in dienst komt SVP voor een pvt in aanmerking. Toch is die niet ingevoerd. "De werknemers binnen SVP hebben daar in het verleden nooit behoefte aan gehad", zegt Alexandra van Swinderen, urban designer bij SVP. Zij omschrijft het bedrijf als een platte, open organisatie met een familiegevoel op de werkvloer.

"Als iedereen tevreden is met hoe de werkgever met het personeel omgaat, hoe snel het MT op de behoeftes van de collega’s reageert en hoe soepel de ideeën werkelijkheid worden, waarom zou je dat dan veranderen?" Volgens de ontwerper is er dus geen reden voor het bureau om de personeelsvergadering, die bedoeld is voor bureaus tot 10 medewerkers, te vervangen met de pvt.

Niemand heeft behoefte aan een formelere manier om met elkaar om te gaan”
— Alexandra van Swinderen, SVP

SVP haalt informatie, wensen en behoeftes bij het personeel op via personeelsvergaderingen en een jaarlijks rondetafelgesprek. Volgens Van Swinderen werkt die medezeggenschapsvorm, die bedoeld is voor organisaties tot 10 medewerkers, prima voor SVP. "Soms hebben wij ook workshops tijdens deze overleggen om oplossingen te bedenken. Omdat dit laagdrempelig verloopt, voelen collega’s zich gehoord en heeft niemand behoefte aan een formelere manier om met elkaar om te gaan."

Een officieel aangewezen bureau-intermediair heeft SVP niet. Wel treden 2 werknemers op als vertrouwenspersonen en is er een externe vertrouwenspersoon waar medewerkers bij terecht kunnen.

De huidige grootte van het bureau wordt gezien als de ideale samenstelling. Dat heeft alles te maken met eerdere ervaringen, zegt Van Swinderen. "Voor de crisis van 2008 telde ons bureau circa 55 medewerkers en 10 jaar geleden waren we met maar 20 tot 25. Nu zitten we rond de 45 en veel van ons werken 4 dagen per week of minder. Met deze maat kunnen we complexe opgaves aan en kennen we elkaar allemaal goed. Zouden we groeien, dan vraagt dat een andere bureauorganisatie. Daar kiezen we bewust niet voor."

Dit artikel is geschreven door Reinoud Schaatsbergen, vakredacteur stedenbouw bij De Architect, een zustertitel van ORnet. Dit artikel is eerder verschenen op Dearchitect.nl.

Zo ga je als or om met klachten van de achterban

Zo ga je als or om met klachten van de achterban

Or-leden worden regelmatig aangesproken door medewerkers met klachten over hun werkplek. Wat kun je als or-lid het beste doen of laten? In dit artikel bespreken we verschillende soorten klachten en geven we praktische tips.

Beeld: Shutterstock

Checklist: de or en het sociaal jaarverslag

Organisaties stellen jaarlijks een sociaal jaarverslag op om het sociaal beleid te evalueren. Waar moet de or op letten? Met deze checklist ondersteun je jouw HR-afdeling bij het maken van een (nog beter) sociaal jaarverslag.

Beeld: Shutterstock

Hoe moeten we in een kiesgroepenstelsel omgaan met tussentijdse...

Wij hebben een or die is samengesteld vanuit 4 kiesgroepen. Nu is een tussentijdse vacature ontstaan, maar er zijn geen kandidaten over van de vorige verkiezingen. Hoe moeten we hiermee omgaan? In de rubriek Vraag & Antwoord beantwoordt elke week een expert een vakinhoudelijke vraag.

Beeld: Shutterstock

Model instellingsbesluit vaste financiële commissie

Als or ontvang je regelmatig financiële informatie, zoals kwartaalcijfers, jaarverslagen, begrotingen of overnamegegevens. Het instellen van een financiële commissie kan helpen bij het begrijpen en beoordelen van deze informatie. Met dit voorbeelddocument informeer je de bestuurder over de oprichting van deze commissie.

Beeld: Shutterstock

De 5 best gelezen artikelen van november

De redactie van ORnet zoekt iedere maand uit welke artikelen op de site het best gelezen zijn. Dit is de top 5 van november.

Manon Wenning

Lid van een startende or: 'We willen over veel iets vinden, maar dat...

Een startende or krijgt vaak veel op zijn bord, maar niet alles kan tegelijk worden opgepakt. In de rubriek Or-lid aan het woord delen or-leden hun ervaringen en uitdagingen. Deze keer: Manon Wenning, tijdelijk voorzitter van een pas gevormde or bij een welzijnsorganisatie.

Beeld: Shutterstock

Nieuw op ORnet: onderwerpen volgen, artikelen opslaan en vragen...

Bij ORnet ontwikkelen we voortdurend nieuwe functies voor het platform. Zo is het nu mogelijk om artikelen op te slaan en deze op een later moment terug te lezen, een overzicht te bekijken van artikelen over de onderwerpen die je volgt, en via de site vragen te stellen die door onze experts worden beantwoord.

Beeld: Shutterstock

Zo zit het met internationale medezeggenschap: toerekening en...

Binnen internationale concerns kan medezeggenschap ingewikkeld zijn. Toch heeft de Nederlandse or soms recht op advies en instemming bij voorgenomen besluiten van het buitenlandse moederbedrijf. De kernbegrippen hierbij zijn toerekening en medeondernemerschap.

Mijn artikeloverzicht kan alleen gebruikt worden als je bent ingelogd.