Zolang de or van Caterpillar niet instemt met de verplichting om elke dag op kantoor te verschijnen, mogen de circa 70 van de 186 werknemers die regelmatig thuiswerken dat blijven doen. Dat blijkt uit de uitspraak van de kantonrechter in het kort geding dat de or van de machinebouwer had aangespannen.

"Deze collega’s", zegt Dave Kennis, voorzitter van de or en co-voorzitter van de Europese ondernemingsraad (EOR) van Caterpillar, "ervaren door het thuiswerken een betere balans tussen werk en privé. Bovendien sparen ze reistijd en het bedrijf reiskosten, doordat ze niet elke dag in de file hoeven te staan."

Aansporing tot nietigverklaringen

Kennis ziet het vonnis als "een belangrijke overwinning voor de medezeggenschap en een aansporing voor alle or’s om alert te zijn op de mogelijkheid om bij een belangrijk onderwerp de nietigheid van een besluit in te roepen als de or wordt gepasseerd. Want een nietig besluit is ongeldig."

De or informeert de achterban over de nietigverklaring. Zelfs als de bestuurder erop aandringt, hoeft de achterban het besluit niet uit te voeren.

Er is ook slecht nieuws. "De collega’s van or van de Caterpillar-vestiging in Rotterdam," vertelt Kennis, "waar de thuiswerkregeling ook gold, hebben helaas te lang gewacht met het inroepen van nietigheid. Daar kregen mensen eind mei plotseling bericht dat ze na het weekend weer iedere werkdag op kantoor moesten verschijnen."

'Schandalig besluit'

Werk je 5 dagen, dan kom je ook 5 dagen naar kantoor. Met de boodschap 'return to office' schrapte Caterpillar vanuit de VS onlangs het thuiswerken voor zijn 110.000 werknemers wereldwijd. De reden? "Als iedereen weer op kantoor verschijnt," legt Dave Kennis uit, "zou dat zogenaamd de sociale cohesie op de werkvloer en de innovatie bevorderen. Maar uit geen enkele update of onderzoek bij ons blijkt dat die cohesie is verminderd. Er is ook geen bewijs dat thuiswerkers minder productief zijn."

De or ziet een thuiswerkverbod, vervolgt Kennis, vooral als "een instrument van de baas om controle en toezicht uit te oefenen door op ieder moment aan je bureau te kunnen staan. Een schandalig besluit dat botweg over onze hoofden werd genomen", aldus de or-voorzitter van de vestiging in Den Bosch, waar hydro-mechanische onderdelen worden geproduceerd voor sloopmachines bij recycling.

Een ander nadeel van een thuiswerkverbod is dat het kantoor van Caterpillar om 19.00 uur sluit. "Terwijl collega’s in de avonduren vaak nog bellen met internationale collega’s", vervolgt Kennis. "De baas verwacht dat die belafspraken wél doorgaan. Dan vindt Caterpillar thuiswerken opeens wel prima!"

Werk-privébalans

Het Bossche vonnis bevestigt volgens Kennis nog eens glashelder dat wijzigingen in arbeidsvoorwaarden, zoals het afschaffen van thuiswerken, direct raken aan arbeidsomstandigheden, werk- en rusttijden, de balans tussen werk en privé, en daarmee aan psychosociale arbeidsbelasting. Ook het aanstellingsbeleid voor het recruteren van nieuwe werknemers wordt hierdoor beïnvloed.

Al deze aspecten rechtvaardigen volgens hem een brede interpretatie van het instemmingsrecht volgens Artikel 27 Wor en daarmee een vergaande bevoegdheid van de or. Dat verplicht de werkgever tot zorgvuldig overleg en instemming. "Caterpillar beweerde doodleuk voor de rechter dat het afschaffen van de thuiswerkregeling geen instemming van de or vereist. Volgens het bedrijf zouden alleen veiligheid en gezondheid onder het instemmingsrecht vallen, maar arbo niet. Met die redenering heeft de rechter korte metten gemaakt."

Negatief eindejaarsgesprek

In 2016 voerde Caterpillar, als koploper in Nederland, een regeling voor thuiswerken in: de zogenoemde Flexible Work Options. In overleg met de leidinggevende stelde een werknemer het aantal gewenste thuiswerkdagen per week vast. De regeling kreeg destijds instemming van de or en had als doel om in een lastige arbeidsmarkt gemakkelijker nieuw personeel te werven.

"En zo lukte het," vertelt Kennis, "dat we dankzij flexibel werken zelfs mensen uit Mexico, Nieuw-Zeeland en Azië konden aantrekken voor technisch ondersteunende functies. Voor werknemers die op vaste dagen thuiswerken, is dit vastgelegd in een thuiswerkovereenkomst. Natuurlijk reageerde de achterban woedend op het besluit om hybride werken in te trekken. Voor de meesten is 5 dagen per week op kantoor werken niet haalbaar vanwege kinderen en gezinstaken. 6 medewerkers hebben inmiddels rechtsbijstand ingeschakeld. Bovenop het thuiswerkverbod kwam nog het dreigement van Caterpillar dat wie niet iedere dag op kantoor komt, negatief wordt beoordeeld in het eindejaarsgesprek."

Thuiswerkverbod zonder instemming

Toen de or op 4 juni van directeur Sjoerd van Dijk te horen kreeg dat vanaf 2 juli een thuiswerkverbod zou gelden, zonder vooraf om instemming te vragen, was de boot aan. De or riep de nietigheid van het besluit in, conform de termijn van 30 dagen die daarvoor staat.

Dave Kennis: "Volgens Van Dijk had hij mij al begin april geïnformeerd, zogenaamd via een 'kennisgevend besluit', over een door het Amerikaanse hoofdkantoor opgelegd thuiswerkverbod. Dus had de or toen maar moeten reageren, en konden we zijn besluit niet nietig verklaren. De or zou zogenaamd 'te laat' zijn. Onzin. Van Dijk heeft maanden in alle talen gezwegen over wat hij met dat besluit uit Amerika in onze vestiging van plan was. Aan de or is nooit toegelicht waarom de thuiswerkregeling hier moest vervallen.”

Caterpillar probeerde de or nog met een 'schikking' van een gang naar de rechter af te houden, voegt Kennis toe. "Dat voorstel hield in dat thuiswerken nog dit jaar mocht, maar vanaf 2025 gefaseerd zou worden ingetrokken. Voor ons was dat onacceptabel. Het inschakelen van de rechter was onvermijdelijk, en leverde ons complimenten op van de achterban, zoals 'supergoed bezig!'"

Bodemprocedure

Dat de rechter de or van Caterpillar, vertegenwoordigd door advocaat Renée Huijsmans-Zwijnenburg, in het gelijk heeft gesteld met betrekking tot het instemmingsrecht bij thuiswerken, noemt Kennis een "eerste victorie in een confrontatie die echter nog niet ten einde is. We zijn heus geen starre or met wie je niet over aanpassing van thuiswerken kunt praten, integendeel. De or heeft suggesties gedaan, maar de directie negeert die. Zelfs als de directie naar het Europese Hof van Justitie stapt, maakt zij zeer waarschijnlijk geen kans, omdat de EOR-richtlijn voor consultatie en informatie niet is nageleefd."

Caterpillar-directeur Van Dijk heeft na het vonnis het personeel laten weten dat de thuiswerkregeling voorlopig blijft bestaan en er 'gestudeerd wordt op andere opties en gezocht wordt naar een constructieve dialoog met de or.'

Caterpillar kan de kantonrechter nog vragen om zogeheten 'vervangende toestemming' voor het afschaffen van de thuiswerkregeling. De rechter bepaalt dan wiens belang het zwaarst weegt: dat van de werknemers óf dat van het bedrijf.

Rechten or rond thuiswerkbeleid

Or-voorzitter Kennis: "De winst van het Bossche vonnis voor de medezeggenschap in algemene zin is dat bedrijven die worden aangestuurd vanuit Amerikaanse hoofdkantoren ons niet zomaar alles kunnen opleggen zonder overleg met de or. Dat is des te belangrijker voor veel werknemers die momenteel te maken hebben met terug-naar-kantoorbeleid na periodes van thuiswerken."

In juni van dit jaar stelde de kantonrechter de or van het softwarebedrijf Asus in Amsterdam in het gelijk, nadat deze het besluit aanvocht om het aantal thuiswerkdagen te beperken.

Volgens het CBS is Nederland sinds corona koploper in Europa wat betreft thuiswerken, met gemiddeld 1 op de 5 gewerkte uren vanuit huis.